Ενεργειακή κρίση: Σχέδιο έκτακτης ανάγκης από την ΕΕ – Τι θα γίνει αν κλείσουν οι στρόφιγγες

Μπορεί η Ευρώπη να ζήσει χωρίς το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο; Για πόσο διάστημα, άραγε; Τι μέτρα πρέπει να λάβει και πόσο γρήγορα προκειμένου να αντέξει μέχρις ότου βρεθούν σίγουρες εναλλακτικές πηγές και αξιόπιστοι προμηθευτές;

Τα ερωτήματα αυτά απασχολούν έντονα τις κυβερνήσεις των «27» και τους ειδικούς του κλάδου, που προσπαθούν εναγωνίως να λύσουν το ενεργειακό σταυρόλεξο το οποίο έχουν μπροστά τους, καθώς το σενάριο ενός μπλακάουτ – και μάλιστα πιο σύντομα από ό,τι θα μπορούσε κανείς να φανταστεί – είναι αναμφίβολα υπαρκτό. Σε μια τέτοια περίπτωση δε, ο κίνδυνος να προκληθεί ένα πρωτόγνωρο και με απρόβλεπτες συνέπειες σοκ στις ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες είναι εξαιρετικά μεγάλος.

Αυτός, άλλωστε, είναι και ο πραγματικός λόγος που καθιστά τις διαπραγματεύσεις για την επιβολή εμπάργκο στις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου μια περίπλοκη, επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία. Τουλάχιστον τέσσερις χώρες έχουν δημοσίως εκφράσει τη διαφωνία τους με τα σχέδια που έχει παρουσιάσει η Κομισιόν (Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία και Βουλγαρία), ενώ και άλλες είναι ιδιαιτέρως επιφυλακτικές (Αυστρία).

Έτσι, καθώς όλες οι προσπάθειες έχουν μέχρι στιγμής ναυαγήσει, ο Ζοζέπ Μπορέλ εξετάζει τη σύγκληση έκτακτης συνόδου των υπουργών Εξωτερικών των «27», ελπίζοντας ότι θα μπορέσει να ληφθεί μια απόφαση σε πολιτικό επίπεδο, ανοίγοντας τον δρόμο και στους μόνιμους αντιπροσώπους.

Ο λογαριασμός στην Gazprom

Την ίδια στιγμή και καθώς πλησιάζει η ώρα του «ταμείου» για τις ποσότητες φυσικού αερίου που έχουν ήδη παραλάβει οι Ευρωπαίοι από την Gazprom, εξακολουθεί να επικρατεί σύγχυση αναφορικά με τον τρόπο πληρωμής. Με άλλα λόγια, για το εάν και κατά πόσο οι «27» και οι επιχειρήσεις τους θα δεχθούν (αμέσως ή εμμέσως) το νέο σύστημα πληρωμών σε ρούβλια ή, αντιθέτως, θα βρεθούν στη θέση της Πολωνίας και της Βουλγαρίας, προς τις οποίες η Μόσχα έχει ήδη κλείσει τη στρόφιγγα.

Η υπόθεση κάθε άλλο παρά απλή είναι, μιας και από τα περίπου 155 δισ. κυβικά μέτρα που αγόρασαν πέρυσι τα κράτη – μέλη της ΕΕ από τη Ρωσία, εκτιμάται ότι μόνο τα δύο τρίτα μπορούν να καλυφθούν εντός του έτους από άλλες πηγές. Κάτι που σημαίνει, πρακτικά, ότι μένει ένα κενό της τάξης των 50 και πλέον δισ. κυβικών, ποσότητα η οποία ισοδυναμεί με το σύνολο της κατανάλωσης Ρουμανίας, Ουγγαρίας, Αυστρίας, Τσεχίας, Σλοβακίας, Εσθονίας, Λετονίας και Λιθουανίας – ή με πάνω από το μισό του αερίου που έχει ανάγκη η Γερμανία!

Το Plan B

Σε αυτό το φόντο, σύμφωνα και με το ρεπορτάζ της ισπανικής εφημερίδας «el Pais», η Κομισιόν ετοιμάζει και προτίθεται να παρουσιάσει στις 18 Μαΐου ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν στο επόμενο διάστημα. Ενα σχέδιο το οποίο καλύπτει, τουλάχιστον θεωρητικά, και την περίπτωση ενός μπλακάουτ στην εισροή ρωσικών υδρογονανθράκων στην ευρωπαϊκή αγορά και βασίζεται στον κανονισμό για την εφοδιαστική ασφάλεια, που έχει τεθεί σε ισχύ από το 2017 – μπορεί δε, υπό προϋποθέσεις, να επεκταθεί και στο πετρέλαιο, παρ’ ότι αφορά ονομαστικά το φυσικό αέριο.

Στόχος, όπως τονίζεται, είναι να διασφαλιστεί η ενεργειακή επάρκεια πρωτίστως για τα νοικοκυριά και τις ζωτικές δημόσιες υπηρεσίες, όπως επίσης και για εκείνους τους κλάδους της παραγωγής που έχουν ζωτική σημασία (όπως συνέβη και με τα πρώτα lockdown του 2020, αφότου ξέσπασε η πανδημία της Covid-19).

Ταυτόχρονα, οι Βρυξέλλες θα επιχειρήσουν να διασφαλίσουν ότι καμία χώρα της ΕΕ δεν θα αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι κάποιας άλλης, επειδή θα έχει πρόσβαση σε μεγαλύτερες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Κάτι που σημαίνει, με τη σειρά του, ότι θα υπάρξει ένας μηχανισμός αναδιανομής ανάμεσα στα κράτη – μέλη, με ευθύνη της Κομισιόν, ο οποίος αρχικά προβλέπεται να λειτουργεί σε εθελοντική βάση και, εφόσον κριθεί αναγκαίο, να είναι υποχρεωτικός και να συνοδεύεται από τις ανάλογες ρήτρες.

«Οι εταίροι μας ζητούν να υπάρξει ένα συντονισμένο σχέδιο, με σκοπό να αποφασίζεται από κοινού ποιες βιομηχανίες θα επηρεαστούν σε μια τέτοια περίπτωση, ώστε να αποφευχθεί η πρόκληση προβλημάτων ανταγωνισμού μεταξύ τους» αναφέρει πηγή της Κομισιόν στην «el Pais». Μόνο που, όπως δείχνει η μέχρι σήμερα εμπειρία, στις μεγάλες κρίσεις συχνά υπερτερεί ανάμεσα στους εταίρους το «εθνικό» έναντι του «ευρωπαϊκού», με αποτέλεσμα πολύ συχνά να προκαλούνται αδιέξοδα…

Μειώνουν την κατανάλωση

Σε κάθε περίπτωση, παράλληλα με τις διεργασίες σε επίπεδο θεσμών, έχει ξεκινήσει και μια εκστρατεία προκειμένου να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας – τόσο από τους πολίτες όσο και από τα κράτη. Σε αυτή δε αξιοποιούνται και τα στοιχεία και οι μελέτες που παρέχει η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας, όπως φαίνεται και στον χάρτη.

«Κάθε κιλοβατώρα μετράει» είπε ο γερμανός αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ, ο οποίος δημοσιοποίησε πρόσφατα μια σειρά κατευθυντήριες γραμμές για τη μείωση της κατανάλωσης. Παράλληλα, η κυβέρνηση του Βερολίνου αποφάσισε να μειώσει στα 9 ευρώ για το επόμενο τρίμηνο την τιμή της μηνιαίας κάρτας για τα δημόσια μέσα μεταφοράς, ώστε οι πολίτες να ενθαρρυνθούν να χρησιμοποιούν αυτά αντί των αυτοκινήτων τους.

Στην Ιταλία, επίσης, έχει τεθεί σε εφαρμογή από την κυβέρνηση του Μάριο Ντράγκι η «Επιχείρηση Θερμοστάτης», με την οποία ελπίζει να εξοικονομήσει 2.000 – 4.000 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Σύμφωνα με τα μέτρα που έχουν εγκριθεί για τα δημόσια κτίρια, δίνοντας ανάλογες συστάσεις και για τα ιδιωτικά, τον χειμώνα η θερμοκρασία δεν μπορεί να ρυθμίζεται πάνω από τους 19 βαθμούς Κελσίου, με μέγιστη απόκλιση δύο βαθμών. Οσο για το καλοκαίρι, δεν θα μπορεί οι θερμοστάτες να πέφτουν κάτω από τους 27 βαθμούς, με ανάλογη απόκλιση.

Ανάλογα μέτρα παίρνουν αυτή την περίοδο και άλλες χώρες της ΕΕ, όπως Γαλλία, Ολλανδία, Αυστρία και Πορτογαλία. Στην πρώτη, μάλιστα, τον Μάρτιο η κυβέρνηση είχε ζητήσει από τους πολίτες να συμμετέχουν στην προσπάθεια κατεβάζοντας τους θερμοστάτες στα σπίτια κατά έναν βαθμό – «αυτό ισοδυναμεί με 12-15 λιγότερα τάνκερ μεθανίου στα γαλλικά λιμάνια» είχε δηλώσει τότε η CEO του ενεργειακού ομίλου της Engie.

Ο συναγερμός είναι δεδομένος. Η ανάγκη για σχέδιο μεγάλη. Τα αποτελέσματα, όμως, παραμένουν αμφίβολα.

Φρένο σε ΙΧ, τηλεργασία, περιορισμοί στα ταξίδια

Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση ξεδιπλώνει σχέδιο σε δύο επίπεδα για την εξοικονόμηση ενέργειας και την επάρκεια της χώρας σε ρεύμα και φυσικό αέριο εν όψει του καλοκαιριού αλλά και του επόμενου χειμώνα.

Η απειλή Πούτιν για διακοπή της παροχής του φυσικού αερίου σε κράτη που θα αρνηθούν την πληρωμή των ποσοτήτων που αγοράζουν σε ρούβλια έχει σημάνει συναγερμό για την εφαρμογή έκτακτων μέτρων.

Ετσι, στον τομέα του περιορισμού της ενεργειακής κατανάλωσης η Ελλάδα θα ακολουθήσει το μοντέλο της Ιταλίας, περιορίζοντας την άσκοπη χρήση των κλιματιστικών αλλά και τη λειτουργία των φωτιστικών και των ηλεκτρικών συσκευών σε δημόσια κτίρια.

Πιο συγκεκριμένα, θα ζητείται η ρύθμιση των κλιματιστικών στους 26-27 βαθμούς Κελσίου το καλοκαίρι, ώστε να μην κατεβαίνει η θερμοκρασία κάτω από αυτό το όριο, και στους 19-20 βαθμούς τον χειμώνα. Τη συγκεκριμένη περίοδο η θερμοκρασία δεν θα υπερβαίνει το προαναφερόμενο επίπεδο.

Ανάμεσα σε άλλα, θα προχωρήσουν παρεμβάσεις για την αντικατάσταση λαμπτήρων με σύγχρονους ενεργειακά αποδοτικούς, ενώ θα είναι υποχρεωτικό και το σβήσιμο των φώτων μετά το τέλος κάθε εργασίας, όπου αυτά δεν είναι απαραίτητα. Αντίστοιχης κλίμακας σχέδιο είχε υλοποιηθεί και κατά την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, όταν το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα επάρκειας και ευστάθειας. Τότε μάλιστα είχαν οριστεί και υπεύθυνοι υπάλληλοι για την τήρηση των μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, τα οποία μάλιστα περιλάμβαναν ακόμα και το κλείσιμο των παραθύρων που ήταν άσκοπα ανοιχτά.

Το πρόγραμμα «Ηλέκτρα»

Η μεγαλύτερη όμως παρέμβαση που επιχειρεί η κυβέρνηση στον δημόσιο τομέα για τη δραστική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης είναι το πρόγραμμα «Ηλέκτρα». Θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη δράση ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων της δημόσιας διοίκησης, με τον συνολικό προϋπολογισμό της να ανέρχεται σε 640 εκατ. ευρώ. Στο πλαίσιο του «Ηλέκτρα» θα ανακαινιστούν ενεργειακά τουλάχιστον 500 κτίρια που στεγάζουν υπηρεσίες του ευρύτερου δημόσιου τομέα (περί τα 2,5 εκατ. τ.μ.). Η εξοικονόμηση που θα προκύψει θα συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη του στόχου του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), ο οποίος προβλέπει ετήσια ενεργειακή ανακαίνιση του 3% του συνολικού εμβαδού των κτιρίων της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης έως το έτος 2030.

Οι παρεμβάσεις θα αφορούν κτίρια της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης, των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης και των ΝΠΔΔ, νοσοκομεία, κέντρα υγείας, γηροκομεία, ΑΕΙ, σχολεία, γραφεία, καθώς και λοιπές χρήσεις κτιρίων, που εντάσσονται στο Μητρώο Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης ή είναι ΝΠΔΔ (κλειστές αθλητικές εγκαταστάσεις, χώροι μουσείων, εκκλησιαστικών ιδρυμάτων, πολιτιστικών εκδηλώσεων κ.λπ.).

Πέραν αυτών όμως, η κυβέρνηση προχωρά και σε μέτρα ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας εφοδιασμού.

Πιο συγκεκριμένα, και όπως αποφάσισε η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, θα ενοικιαστεί για 12 μήνες έναντι 20 εκατ. ευρώ πλωτό δεξαμενόπλοιο αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου, το οποίο θα είναι μόνιμα αγκυροβολημένο έξω από τις εγκαταστάσεις του τερματικού σταθμού LNG στη Ρεβυθούσα. Με τον τρόπο αυτόν θα αυξηθούν οι δυνατότητες αποθήκευσης ποσοτήτων υγροποιημένου αερίου. Παράλληλα, έχει αυξηθεί η εξόρυξη λιγνίτη για τη λειτουργία περισσότερων ωρών των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με το συγκεκριμένο καύσιμο, ενώ ταυτόχρονα το σχέδιο προβλέπει και τη δυνατότητα λειτουργίας σταθμών παραγωγής ρεύματος με πετρέλαιο αντί για φυσικό αέριο.

Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΔΗ «ΤΑ ΝΕΑ»