Ζωές χωρίς soundtrack

Ο Πλάτων πρέπει να αισθάνεται δικαιωμένος. Οι ποιητές δεν μένουν πια εδώ. Δεν χρειάστηκε κάν να εξοστρακιστούν από την Πολιτεία. Τους ξεβράζει το πνεύμα της εποχής. Και «αντικατάσταση δεν γίνεται καμία».

Δικαιολογίες του τύπου «αυτά μας τύχαν δυστυχώς» δεν ακούγονται πειστικές. Κάθε εποχή προσφέρει άφθονο υλικό. Ειδικά η σημερινή, στην οποία τα μέσα και τα εργαλεία είναι περισσότερο προσιτά από ποτέ. Και όμως, τα γεγονότα μοιάζουν να εκτυλίσσονται σε βουβό σκηνικό, χωρίς πρωτότυπη μουσική επένδυση.

Τίποτα δεν φαίνεται ικανό να γεννήσει νέες ιδέες, πρωτοπορίες – για να μην πούμε αριστουργήματα – όπως συνέβαινε στο  παρελθόν. Η αναζήτηση λύσεων σε συνταγές του παρελθόντος, με τις δεκάδες διασκευές, αυτό ακριβώς το αδιέξοδο μαρτυρά. Κάποτε τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα ταυτίζονταν με έργα υψηλής καλλιτεχνικής αξίας που έμεναν ανεξίτηλα στον χρόνο και που είχαν τη δύναμη να ανασυνθέσουν το κλίμα της εκάστοτε εποχής.

Γιατί ο ρόλος της Τέχνης είναι και υπομνηστικός. Βοηθάει στο να μην ξεχνάμε. Και το κάνει πιο αποτελεσματικά όσο μεγαλύτερη είναι η δύναμη του δημιουργού. Η «Γκερνίκα», για παράδειγμα, θα είναι πάντα εκεί να μας θυμίζει τη φρίκη του πολέμου. Ποια έργα θα θυμίζουν στους επόμενους την υπερδεκαετή οικονομική κρίση, την κλιματική καταστροφή, την πανδημία και τον εγκλεισμό, τον πόλεμο που μαίνεται ακόμα στην Ευρώπη;

Οι προσπάθειες και οι προθέσεις βεβαίως δεν λείπουν. Στις προϋποθέσεις πάσχουμε. Αυτές βάλλονται σταθερά και συστηματικά. Η διάσπαση της συγκέντρωσης με τις δεκάδες (ανούσιες συνήθως) ειδοποιήσεις, ο βιασμός του προσωπικού χρόνου και χώρου, δεν αφήνουν περιθώρια για περισυλλογή, αναστοχασμό, πνευματική ανάταση.

Η ευκολία που παρέχει η τεχνολογία οδηγεί στην πνευματική οκνηρία. Η μνήμη, άμεσα συνδεδεμένη με τη νοημοσύνη, εξασθενεί σταθερά. Η τεχνική εξελίσσεται εν τέλει σε βάρος της Τέχνης. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι το επόμενο αριστούργημα είναι πιο πιθανό να προέλθει από μηχανή τεχνητής νοημοσύνης παρά από ανθρώπινο χέρι.