Η αληθινή πίστη της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν καθόταν στο VIP βαγόνι ουκρανικού τρένου, μια λεπτή φιγούρα ντυμένη με πουκάμισο με γιακά και ελαφρύ πουλόβερ. Υπό το κροτάλισμα του τρένου πάνω στις ράγες διασχίζοντας τις σκοτεινές, δασωμένες εκτάσεις μια ώρα έξω από το Κίεβο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η συνοδεία της επέστρεφαν προς τα σύνορα της ΕΕ. Το τραπέζι είχε καθαριστεί από κουτάκια μπύρας και μπουκάλια κρασιού που είχαν απομείνει από μια συνάντηση με δημοσιογράφους. Η 64χρονη φον ντερ Λάιεν δεν είχε αγγίξει κανένα από τα ποτά. Ένας σερβιτόρος της είχε στρώσει σουπλά με χαρτοπετσέτες στα χρώματα της ουκρανικής σημαίας, πριν της φέρει δείπνο με πατάτες, τυρί και χορτόπιτα με άγρια χόρτα. Αμυδρή μυρωδιά λιγνίτη πλανιόταν στο περίτεχνο, χρυσαφένιο εσωτερικό.

Η Φον ντερ Λάιεν επέστρεφε στις Βρυξέλλες μετά από μια σύνοδο κορυφής με τον πρόεδρο Βολόμιντιρ Ζελένσκι, κατά την διάρκεια της οποίας ενίσχυσε τις προσπάθειες της για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ. Τέτοια κίνηση θα ήταν η πιο ριζική αναμόρφωση της ένωσης μετά το Brexit, επομένως η επίσκεψη ήταν προσεκτικά ενορχηστρωμένη επίδειξη υποστήριξης προς τον Ζελένσκι, στην οποία συμμετείχαν η φον ντερ Λάιεν, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και περισσότεροι από δώδεκα επίτροποι. Οι συναντήσεις διακόπηκαν για λίγο όταν σειρήνες αντήχησαν στην ουκρανική πρωτεύουσα προειδοποιώντας για αεροπορική επιδρομή, αναγκάζοντας τον πρόεδρο της Επιτροπής να καταφύγει σε υπόγειο.

Η προάσπιση της Φον ντερ Λάιεν της ένταξης της Ουκρανίας έχει σημάνει συναγερμό σε πολλές πρωτεύουσες της ΕΕ. Μολονότι πολιτικοί στο Παρίσι, το Βερολίνο και αλλού έχουν υποστηρίξει αυτή την προοπτική, πολλοί είναι επιφυλακτικοί για την διόγκωση των ελπίδων του Κιέβου, ενώ κάνουν ελάχιστα για να προετοιμάσουν τους Ευρωπαίους πολίτες για το τεράστιο κόστος της απορρόφησης μιας κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας. Αντίθετα, η Φον ντερ Λάιεν δεν έχει καμία αναστολή στην εξύμνηση των πλεονεκτημάτων της ουκρανικής υποψηφιότητας.

Καθισμένη στο ταλαντευόμενο βαγόνι, συγκρατώντας περιστασιακά μια πιατέλα με φρούτα που γλιστρούσε πάνω στο τραπέζι, περιέγραψε την επιφώτιση που είχε μετά το ξέσπασμα του πολέμου τον περασμένο Φεβρουάριο. Βρέθηκε στην πόλη Μπούτσα, έξω από το Κίεβο. Η βία κατά αθώων τη συγκλόνισε. «Έχω δει πτώματα στη ζωή μου επειδή είμαι γιατρός», μου είπε. «Αλλά αυτός ο συνδυασμός του να δω το μέγεθος αυτού που είχε εξαπολύσει ο Πούτιν και τη βαρβαρότητα του πολέμου πυροδότησε κάτι μέσα μου. . . Πολεμούν για την Ουκρανία, αλλά και για τις ευρύτερες αξίες που όλοι μοιραζόμαστε. Είναι τόσο κοντά μας, αυτή η χώρα και οι άνθρωποι της.

«Αν αποτύχουμε να βάλουμε γραμμές, τότε φυσικά αρχίζεις να αμφισβητείς τα πάντα», πρόσθεσε, στα αγγλικά με ελαφριά προφορά. «Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, γεωπολιτικά, η Ουκρανία μας ανήκει».

Η προεδρία της Φον ντερ Λάιεν ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019, παραμονές πολλαπλών κρίσεων. Η πλέον εξέχουσα ηγέτης χώρας της Ευρώπης, η Άνγκελα Μέρκελ, έμπαινε στο λυκόφως της διάρκειας μιάμισης δεκαετίας θητείας της ως καγκελάριος της Γερμανίας. Σε απάντηση, η φον ντερ Λάιεν επέκτεινε τα όρια της δικαιοδοσίας της, επιχειρώντας να αναδιαμορφώσει την ΕΕ σε πιο διεκδικητικό παγκόσμιο παράγοντα, με τον εαυτό της στο τιμόνι. Το αποτέλεσμα ήταν η επέκταση των εξουσιών του μπλοκ, συμπεριλαμβανομένου κοινού δανεισμού μεγάλης κλίμακας ως απάντηση στην πανδημία του Covid-19, το φιλόδοξο αν και αμφιλεγόμενο πρόγραμμα μείωσης του άνθρακα, η εφαρμογή 10 σαρωτικών πακέτων κυρώσεων στη Ρωσία και σχέδια για την κοινή προμήθεια εξοπλισμών. «Παλιότερα ρωτούσαν ποιον αριθμό να καλέσω να μιλήσω με την Ευρώπη. Τώρα ξέρουμε», λέει ο Φιλίπ Λαμπέρ, συνεπικεφαλής των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Έχει δώσει στην Ευρώπη φωνή και πρόσωπο».

Το διεκδικητικό στιλ της Φον ντερ Λάιεν έχει δημιουργήσει εντάσεις με τους ηγέτες της ΕΕ, ορισμένοι από τους οποίους ανησυχούν για υπερβολική προσέγγιση από φιλόδοξο στέλεχος. Η εξαιρετικά συγκεντρωτική ηγεσία της έχει επίσης κλονίσει το ηθικό στην ίδια την επιτροπή, παραγκωνίζοντας ανώτερα στελέχη που διαφορετικά θα μπορούσαν να επωμιστούν μέρος των καθηκόντων. Με προγραμματισμένες ευρωεκλογές του χρόνου, υπάρχουν λίγοι προφανείς εναλλακτικοί υποψήφιοι αν επιδιώξει δεύτερη θητεία. Το ερώτημα είναι αν μια ισχυρότερη Ευρώπη θα αντέξει ή αν θα αποδειχθεί κατασκεύασμα των χρόνων της κρίσης.

Η λάμψη των προβολέων του τηλεοπτικού στούντιο είναι ζεστή. Είναι 1976 και η Ούρσουλα, ακόμα έφηβη, στέκεται στο κέντρο της σκηνής, ντυμένη με ένα αστραφτερό τοπ και μακριά φούστα με χαμηλών τόνων φουλάρι γύρω από το λαιμό, περιτριστοιχισμένη από τέσσερα από τα αδέρφια της. Η μητέρα της είναι δίπλα της και, από την άλλη πλευρά, ο αδερφός της στέκεται με σταυρωμένα τα χέρια και δείχνει βαθιά αδιάφορος. Ο πατέρας της και ο παρουσιαστής της εκπομπής βρίσκονται σε παρακείμενο πλατό, όπου συζητούν για τη γερμανική πολιτική, προτού στραφούν στη «χορωδία της οικογένειας Άλμπρεχτ» για μια λαϊκή μελωδία a cappella. Καθ’ όλη τη διάρκεια, η Ούρσουλα στέκεται όρθια, τραγουδώντας και χαμογελώντας λαμπερά. Αργότερα, όταν η οικογένεια καλείται για συνομιλία, φαίνεται να ρίχνει στον αδερφό της μια φευγαλέα συνοφρυωμένη ματιά πριν επαναφέρει την προσοχή της στη συζήτηση.

Η ψυχραιμία της δεν ήταν καθόλου έκπληξη, δεδομένου του πόσο συνηθισμένη ήταν η οικογένεια Άλμπρεχτ να βρίσκεται στη δημοσιότητα. Η Ούρσουλα γεννήθηκε στις Βρυξέλλες το 1958, η τρίτη κόρη του Ερνστ Άλμπρεχτ, ο οποίος επρόκειτο να γίνει ένας από τους περιφερειακούς κυβερνήτες της Γερμανίας. Εκείνη την εποχή, ο πατέρας της υπηρετούσε ως ανώτερος αξιωματούχος στη νεοσύστατη Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η οικογένεια επέστρεψε στη Γερμανία όταν εκείνη ήταν 13 ετών. Η Ούρσουλα, με το παρατσούκλι Ρόσεν (Röschen), ή τριανταφυλλάκι, μεγάλωσε σε οικογένεια γνωστή για την απαστράπτουσα, παραδοσιακή εικόνα της. Τα παιδιά του Άλμπρεχτ εμφανίζονταν σε εφημερίδες και περιοδικά και ζούσαν έξω από το Ανόβερο σε ένα βουκουλικό σπίτι με εξώπορτα περιστοιχισμένη από κισσό. Έπαιζαν μουσικά όργανα, χόρευαν καντρίγιες, ιππεύαν άλογα και προσεύχονταν πριν το δείπνο.

Όμως, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η φον ντερ Λάιεν εγκατέλειψε τη Γερμανία εν μέσω φόβων ότι θα μπορούσε να απαχθεί από τρομοκράτες της Μπάαντερ-Μάινχοφ που στόχευαν τον πατέρα της. Φοίτησε στο London School of Economics υπό το ψευδώνυμο Ρόζε Λάντσον, μια αναφορά στα χαρούμενα παιδικά της χρόνια. Σύμφωνα με τα λεγόμενα της, «ζούσα πολύ περισσότερο από όσο σπούδαζα» εκείνη την εποχή, μιλώντας στην εφημερίδα Die Zeit για τη γοητεία που της ασκούσε το Λονδίνο αφού πέρασε την εφηβεία της σε μια «μάλλον μονότονη, λευκή Γερμανία». Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αργότερα μεταπήδησε στις σπουδές ιατρικής, ειδικεύτηκε στη γυναικολογία και παντρεύτηκε τον Χέικο φον ντερ Λάιεν, επιστήμονα και γόνο αριστοκρατικής οικογένειας, το 1986.

Εισήλθε στην τοπική πολιτική κερδίζοντας τις εκλογές στο κοινοβούλιο της Κάτω Σαξονίας το 2003, ως μέλος του κόμματος της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU) και εντάχθηκε στο υπουργικό συμβούλιο του διαδόχου του πατέρα της Κρίστιαν Βουλφ, ως υπουργός-πρόεδρος του κρατιδίου. «Ο Άλμπρεχτ είπε στον Κρίστιαν Βουλφ ότι ένιωθε ότι από τα παιδιά του, η φον ντερ Λάιεν ήταν η καταλληλότερη για να μπει στην πολιτική», θυμάται ο Κλάους Βέλε, υψηλόβαθμο στέλεχος του CDU που ήταν μέχρι πρόσφατα γενικός γραμματέας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Εκεί αναπτύχθηκε, όχι μέσω των οργανώσεων νεολαίας ή της κομματικής βάσης, δεδομένου ότι μπήκε στην πολιτική σχετικά αργά».

Αν και η φον ντερ Λάιεν ήταν πάντα ανοιχτή στον φακό, το πολιτικό της ύφος θα μπορούσε να είναι σκληρό, κερδίζοντας τα προσωνύμια δυναμική κυρία και τη υπερμαμά στον Τύπο. Ήταν ξεκάθαρη για τις απογοητεύσεις της με τη γερμανική κοινωνία, ιδιαίτερα για τον τρόπο που αντιμετώπιζε τις εργαζόμενες μητέρες. Εντάχθηκε στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο της Μέρκελ το 2005 ως υπουργός Οικογένειας, αυξάνοντας τον αριθμό των θέσεων για βρεφονηπιακούς σταθμούς και τα επιδόματα για τους πατέρες σε άδεια πατρότητας. Το 2012, η φον ντερ Λάιεν, τότε η ίδια μητέρα επτά παιδιών, ήρθε σε σύγκρουση με το κόμμα της κάνοντας εκστρατεία υπέρ ποσόστωσης που θα ανάγκαζε γερμανικές εταιρείες να διορίσουν περισσότερες γυναίκες σe θέσεις διοικητικών συμβουλίων. Έγινε η μακροβιότερη υπουργός της Μέρκελ και την έστελνε συνεχώς η καγκελάριος για να υπερασπιστεί τις κυβερνητικές πολιτικές στην τηλεόραση.

Οι επικριτές της Φον ντερ Λάιεν εξέφρασαν την «υπερβολικά τέλεια» εικόνα της, σύμφωνα με τον Ντάνιελ Γκόφαρτ, ο οποίος συνέγραψε μη εξουσιοδοτημένη βιογραφία της το 2015. Ενώ οι πολιτικοί του CDU αναμενόταν να επισκέπτονται τις τοπικές πυροσβεστικές δυνάμεις, τις μπυραρία και τα κλαμπ του γκολφ, και να συναντιέται με τους ψηφοφόρους, η Φον ντερ Λάιεν ήταν ένας δεινός ιππέας που διαγωνιζόταν στο ντρεσάζ (αγώνες ιππικής δεξιοτεχνίας). «Οι απλοί άνθρωποι δεν ένιωσαν ποτέ ότι θα μπορούσαν να είναι σαν αυτήν», λέει ο Γκοφάρτ. Και παρά τη στενή της σχέση με τη Μέρκελ, η φον ντερ Λάιεν στράφηκε αριστερά στο κατά τα άλλα συντηρητικό κόμμα, επομένως οι δεσμοί της μέσα στο CDU ήταν σχετικά αδύναμοι.

Η πτώση της ήρθε κατά τη διάρκεια της θητείας της στο υπουργείο Άμυνας, ένα διαβόητο νεκροταφείο για τη γερμανική πολιτική σκηνή. Αφού ανέλαβε το 2013, η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε σχέδια για τη μεταρρύθμιση των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, την Μπούντεσβερ, συμπεριλαμβανομένης της διεύρυνσης του παγκόσμιου αποτυπώματός της και της βελτίωσης των προμηθειών. Αλλά η τοποθέτηση της εκεί δεν της ταίριαζε. Μια ευρέως διαδεδομένη φωτογραφία την έδειχνε να ποζάρει δίπλα σε στρατιώτες που βρίσκονταν σε σκηνή παραλλαγής. Η υπουργός ήταν ντυμένη σαν να είχε μόλις αποχωρήσει από κάποια λέσχη γκολφ. «Είχε μηδενική χημεία με τα στρατεύματα», λέει ένας αξιωματούχος άμυνας. «Πάντα την έβλεπαν ως πολύ απόμακρη».

Οι τελευταίοι μήνες της Φον ντερ Λάιεν στο πόστο επισκιάστηκαν από τη λεγόμενη υπόθεση των συμβούλων, μετά την κριτική της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ελέγχου της Γερμανίας εστίασε στον τρόπο με τον οποίο το υπουργείο ανέθετε πολυδάπανες συμβάσεις σε εξωτερικούς συμβούλους. Έξαλλοι βουλευτές έστησαν κοινοβουλευτική έρευνα. Η Φον ντερ Λάιεν επέμεινε ότι δεν είχε κάνει τίποτα κακό, παραδέχτηκε τελικά «παρατυπίες» στην ανάθεση των συμβάσεων, αλλά ότι οι κρίσιμες αποφάσεις ελήφθησαν «πολύ κάτω από το επίπεδό μου». Στις αρχές του 2019, η Μέρκελ είχε από καιρό διαγράψει τις πιθανότητες της προστατευόμενης της να τη διαδεχτεί ως καγκελάριος και η καριέρα της φον ντερ Λάιεν έμοιαζε να βρίσκεται σε οριστική παρακμή.

Η δύσκολη θητεία της Φον ντερ Λάιεν ως υπουργού Άμυνας της έδωσε αρκετή διεθνή έκθεση για να προωθηθεί ως αιφνιδιαστική συμβιβαστική υποψήφια για πρόεδρος της Επιτροπής. Κατά τη διάρκεια μαραθώνιας συνόδου κορυφής των ηγετών της ΕΕ το καλοκαίρι του 2019, μια παρασκηνιακή συμφωνία, που υποστηρίχθηκε από τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, σφράγισε την υποψηφιότητά της. Όταν η Φον ντερ Λάιεν έφτασε στις Βρυξέλλες, ορισμένοι δυσαρεστημένοι Ευρωπαίοι νομοθέτες ένιωσαν ότι είχε πέσει με αλεξίπτωτο σε υψηλό αξίωμα χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση. Κέρδισε μόνο οριακά την ψήφο επιβεβαίωσής της στο κοινοβούλιο.

Σε πόλη που ζει με φουά γκρα και καλό μπορντό, η Φον ντερ Λάιεν ήταν μια κάπως ασκητική φιγούρα, με τρομερό εργασιακό ήθος και ελάχιστο ενθουσιασμό για το κοινωνικό κύκλωμα των Βρυξελλών. Έστησε «νοικοκυριό»  στον 13ο όροφο του κτιρίου Berlaymont, την έδρα της επιτροπής, ζώντας σε ένα χώρο που είχε μετατραπεί σεδιαμέρισμα 20 τετραγωνικών μέτρων, χωρίς παράθυρα, δίπλα στο γραφείο της.

Η αντίθεση μεταξύ της χορτοφάγου φον ντερ Λάιεν, και του προκατόχου της, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, ενός μπον βιβέρ από το Λουξεμβούργο που αγαπούσε το καλό κρασί, δύσκολα θα μπορούσε να ήταν πιο έντονη. Ενώ ο Γιουνκέρ ανέθετε καθήκοντα με περίσσια ευκολία, η νέα πρόεδρος εστίαζε σε μικρές λεπτομέρειες. (Στο σκέλος του ταξιδιού της προς το Κίεβο, η Φον ντερ Λάιεν καταμέτρησε τους δημοσιογράφους που τη συνόδευαν στο αεροπλάνο για την Πολωνία, η ίδια προσωπικά, μόνο και μόνο για να βεβαιωθεί ότι κανείς δεν είχε μείνει πίσω.) «Έχει πολύ δομημένο και αναλυτικό μυαλό , όπως θα περίμενε κανείς από γιατρό», λέει ένας αξιωματούχος. «Ο Γιουνκέρ ήταν ξεκάθαρα πολιτικός μέχρι τα νύχια του, αλλά σπάνια διάβαζε κάτι μέχρι τη δεύτερη σελίδα».

Η εντύπωση μιας απόμακρης προέδρου ήταν η εξάρτησή της από έναν μικροσκοπικό κύκλο έμπιστων συμβούλων που ήρθαν μαζί της από το Βερολίνο, όπως ο Μπιόρν Ζάιμπερτ, ο επικεφαλής του υπουργικού συμβουλίου της και ο επί μακρόν σύμβουλος επικοινωνίας Γιενς Φλοσντορφ. Ακόμη και μέλη του υπουργικού συμβουλίου της μερικές φορές έβρισκαν ότι είχαν ελλιπή ενημέρωση για το τι συνέβαινε.

Η πρώιμη απάντηση της Φον ντερ Λάιεν στο ξέσπασμα της Covid το 2020 δεν ενίσχυσε τη φήμη της. Ο σάλος ήταν ιδιαίτερα πικρόχολος στην Ιταλία, όπου τα νεκροτομεία ξεχείλιζαν και η ΕΕ θεωρήθηκε ότι απουσίαζε άνευ αδείας. Τα πράγματα χειροτέρεψαν όταν η Φον ντερ Λάιεν πρωτοστάτησε σε ένα πρόγραμμα προμήθειας εμβολίων για ολόκληρο το μπλοκ, το οποίο κατέληξε να παρέχει αρχικές δόσεις με ρυθμό χελώνας. Σε τηλεδιασκέψεις κορυφής στις αρχές του 2021, αντιμετώπισε αιχμηρές ανακρίσεις από τη Μέρκελ, τον τότε Ιταλό πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι και άλλους, καθώς παρουσίαζε λεπτομερή γραφήματα σχετικά με τις προβλέψεις παράδοσης εμβολίων.

Οι πολιτικοί και τα μέσα ενημέρωσης της Γερμανίας ήταν μοχθηροί απέναντι στις Βρυξέλλες και τον πρόεδρο της Κομισιόν τους, καθώς η φαρμακοβιομηχανία AstraZeneca μείωσε επανειλημμένα τα νούμερα παράδοσης στην ΕΕ, ενώ διατηρούσε έναν ζωηρό ρυθμό στη βάση της στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Όλαφ Σολτς, ο καγκελάριος της Γερμανίας, ο οποίος ήταν τότε υπουργός Οικονομικών, περιέγραψε τη στρατηγική της ΕΕ για τα εμβόλια ως «παράσταση για τα μπάζα» (shit show) κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου. Τα μέλη του CDU της ίδιας της φον ντερ Λάιεν ήταν επίσης επικριτικά.

Αναλογιζόμενη αυτούς τους ζοφερούς μήνες, η φον ντερ Λάιεν μου είπε ότι γνώριζε ότι η στρατηγική εμβολιασμού της θα προκαλούσε σάλο στη Γερμανία, επειδή οι προμήθειες συνολικά για ολόκληρη την ΕΕ σήμαιναν ότι οι δόσεις διανεμήθηκαν μεταξύ των κρατών μελών, αντί να πηγαίνουν σε χώρες με πιο βαθιές τσέπες. «Ήταν υπαρξιακής σημασίας για την ΕΕ – αν είστε μεγάλος ή μικρός ή πλούσιος ή όχι τόσο πλούσιος – να έχετε την ίδια πρόσβαση στο εμβόλιο. Διαφορετικά θα διέλυε την Ευρώπη», είπε. «Εκ των υστέρων, ήταν σωστό».

Αντί να κάμψει την προεδρία της Φον ντερ Λάιεν, το επεισόδιο σηματοδότησε ένα σημείο καμπής. Την άνοιξη του 2021, τα εμβόλια άρχισαν να ρέουν πολύ πιο ελεύθερα και η επιτροπή βγήκε από την κρίση με ενισχυμένες τις δυνάμεις της. Τώρα επεξεργάζεται σχέδια για την αναπαραγωγή του μοντέλου των κοινών προμηθειών της ΕΕ για την αύξηση της παραγωγής όπλων και πυρομαχικών για την Ουκρανία.

Η Φον ντερ Λάιεν βοήθησε να δημιουργηθεί ένα άλλο σημαντικό προηγούμενο όταν τα κράτη μέλη συμφώνησαν σε 800 δισ. ευρώ κοινό δανεισμό το 2020 για να πληρώσουν για την ανάκαμψη από την Covid. Ήταν μια σημαντική επέκταση της δημοσιονομικής ισχύος της επιτροπής και ένα πιθανό σχέδιο για μελλοντική συλλογική δράση. Παρείχε επίσης μια ευκαιρία δημοσίων σχέσεων, καθώς η Φον ντερ Λάιεν περιόδευε τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ευλογώντας τοπικά σχέδια ανάκαμψης και παραδίδοντας επιταγές πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ. «Μάθαμε ότι εάν η κατάσταση είναι σοβαρή και απαιτεί δράση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα αντιμετωπιστεί γρήγορα σε επίπεδο ΕΕ», λέει ο Βέλε, ο συνταξιούχος αξιωματούχος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Η ΕΕ δεν είναι πλέον απλώς μια νομοθετική μηχανή».

Το γραφείο της  Φον ντερ Λάιεν στις Βρυξέλλες είναι ευρύχωρο, με εκπληκτική θέα στο γύρω αρχιτεκτονικό συνοθύλευμα. Οι τοίχοι και τα ντουλάπια είναι στολισμένα με φωτογραφίες της οικογένειάς της και πολλά άλογα. Ανάμεσά τους είναι το αγαπημένο της πόνυ, η Ντόλι, η οποία ήρθε στο επίκεντρο των γερμανικών μέσων ενημέρωσης πέρυσι όταν σκοτώθηκε από έναν λύκο που μπήκε στο κτήμα της. Μια μεγάλη ασπρόμαυρη φωτογραφία που τραβήχτηκε το 1956 δείχνει συνάντηση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, της πρώιμης ατμομηχανής της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πίσω από τον Γερμανό καγκελάριο Κόνραντ Αντενάουερ βρίσκεται ένας νεαρός, μελαχρινός άνδρας με ένα πλατύ χαμόγελο: ο Ερνστ Άλμπρεχτ, ο πατέρας της Φον ντερ Λάιεν.

Καθώς ήμασταν στο γραφείο της στα τέλη του περασμένου μήνα, η Φον ντερ Λάιεν κοίταζε την φωτογραφία. Ήταν 15 χρονών όταν τελείωσε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, θυμάται. «Είχε δει τη φρίκη του πολέμου», συμπεριλαμβανομένου του θανάτου και της καταστροφής που είχε επιφέρει η Ναζιστική Γερμανία στον κόσμο. «Η χώρα καταρρακώθηκε, καταστράφηκε εντελώς και απομονώθηκε. Η φιλοδοξία του ήταν για ένα πράγμα: την Ευρώπη».

Η σημασία της Ευρώπης για τους Γερμανούς μετά τον Πόλεμο έκανε βαθιά εντύπωση στην νεαρή φον ντερ Λάιεν. «Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να ξαναβρεί την ειρήνη», είπε η πρόεδρος της Κομισιόν, η οποία πιστεύει ότι γεννήθηκε Ευρωπαία και ανακάλυψε τη γερμανική της ταυτότητα αργότερα. Αυτά τα συναισθήματα μεγάλωσαν με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, καθώς είδε την δίψα των Ανατολικογερμανών για ελευθερία. «Ήταν ηλεκτρισμένο για μένα να το βλέπω. Και είχαν δίκιο — είναι εξαιρετικό. Αυτό ακονίζει το μυαλό σας, για να γνωρίζετε ότι αυτό δεν είναι δεδομένο. Δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο».

Από την φωλιά της στο Berlaymont και με το ασταθές ξεκίνημά της πλέον παρελθόν, η Φον ντερ Λάιεν  έχει σταθερά παγιώσει τον έλεγχο της εκτεταμένης μηχανής της ΕΕ. Το δεξί της χέρι σε αυτή την προσπάθεια ήταν ο Ζάιμπερτ, 42 ετών, ο οποίος διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στις σχέσεις με τα κράτη μέλη και τους εταίρους της ΕΕ. Πρώην ακαδημαϊκός που ειδικεύτηκε στην ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική, δεν έχει τίποτα από την μεγαλοπρέπεια που επέδειξε ο Μάρτιν Σελμάιρ, πρώην γενικός γραμματέας της επιτροπής και επικεφαλής του προσωπικού του Γιουνκέρ, ο οποίος απολάμβανε τη μακιαβελική δημόσια εικόνα του. Μια υποτιμημένη φιγούρα που εργάζεται πολλές ώρες, βιάζεται ανάμεσα στις συναντήσεις σε προπονητές, ο Ζάιμπερτ φαίνεται συχνά στο πλευρό της φον ντερ Λάιεν. Αλλά δεν μπαίνει ποτέ ανάμεσα σε αυτήν και τα φώτα της δημοσιότητας.

Στα τέλη του 2021, όταν η φον ντερ Λάιεν αποφάσισε να συνεργαστεί με την κυβέρνηση του Μπάιντεν για τη σύνταξη κυρώσεων στη Ρωσία, ο Ζάιμπερτ συνεργάστηκε στενά με εταίρους στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του Τζέικ Σάλιβαν, του συμβούλου εθνικής ασφάλειας. Οι δύο πλευρές υποβλήθηκαν σε εβδομάδες εντατικής τεχνικής συνεργασίας σε ασφαλή δωμάτια, προσπαθώντας να συνδυάσουν τα εμπορικά τους συστήματα και τα συστήματα κυρώσεων. Εκείνη την εποχή, πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Γερμανίας, ήταν δύσπιστες για τις ολοένα και πιο φοβερές προειδοποιήσεις των ΗΠΑ ότι η Ρωσία σχεδίαζε ολοκληρωτική εισβολή. Το σχέδιο κυρώσεων, είπε η Φον ντερ Λάιεν, ήταν κατά κάποιο τρόπο περίεργο δεδομένου των ελπίδων ότι «δεν θα δει (ποτέ μα ποτέ) φως της ημέρας». Όμως, πρόσθεσε, «όλοι γνωρίζουμε τι έγινε μετά».

Η συνεργασία που έχει δημιουργήσει η Φον ντερ Λάιεν με τον Μπάιντεν είναι ζωτικής σημασίας για την επιρροή της στην Ευρώπη και έχει προσδώσει στην Επιτροπή ένα άνευ προηγουμένου καθεστώς. Περιττό να πούμε ότι οι προοπτικές αυτής της διατλαντικής συμμαχίας θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα των επόμενων εκλογών στις ΗΠΑ. Ο Μπάιντεν, είπε, «έχει βαθιά κατανόηση για την Ευρώπη και αντίστροφα, έχω βαθιά κατανόηση για τις ΗΠΑ, οπότε το ταίριασμα είναι τέλειο. Καταλαβαινόμαστε.”

Η υπερσυγκεντρωτική ηγεσία της Φον ντερ Λάιεν μπορεί να έχει βελτιώσει το δικό της προφίλ, αλλά εξοργίζει πολλούς από τους υφισταμένους της, οι οποίοι παραπονιούνται για «δυσλειτουργική» λήψη αποφάσεων. Οι αποφάσεις για μικρότερα θέματα, όπως το προσωπικό, μπορεί να καθυστερήσουν για μήνες. Το τμήμα που χειρίζεται το εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα των σχέσεων με την Ουκρανία και τα Δυτικά Βαλκάνια, για παράδειγμα, ήταν χωρίς μόνιμο γενικό διευθυντή για περισσότερα από δύο χρόνια. Η Φον ντερ Λάιεν και ο αρχηγός του υπουργικού συμβουλίου της προκάλεσαν επίσης δυσαρέσκεια παρακάμπτοντας τους επιτρόπους και συναλλασσόμενοι απευθείας με τους μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους που διευθύνουν βασικά τμήματα, καλώντας τους στο γραφείο της για μαραθώνιες συσκέψσεις τα Σαββατοκύριακα. «Υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται ότι δεν τους εμπιστεύονται, παρόλο που είναι αφοσιωμένοι στη δουλειά», είπε ένας αξιωματούχος. «Μένουν στο ψυγείο».

Οι πολιτικές μπορεί μερικές φορές φαινομενικά να ξεπηδήσουν από το πουθενά, προκαλώντας έναν αγώνα κάτω από τα κατώτερα κλιμάκια για να συμπληρωθεί η ουσία. Η ιδέα ενός ευρωπαϊκού «επενδυτικού ταμείου» για την υποστήριξη των πράσινων τεχνολογιών, για παράδειγμα, εμφανίστηκε στην ομιλία της Ον ντερ Λάιεν για την κατάσταση της Ένωσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Σεπτέμβριο του 2022 με ελάχιστη προηγούμενη εσωτερική συζήτηση. Επτά μήνες αργότερα, οι αξιωματούχοι δεν έχουν ακόμη κατανοήσει από πού θα προέλθουν τα χρήματα ή πώς θα χρησιμοποιηθούν.

Μέχρι στιγμής, η ανησυχία των γραφειοκρατών της ΕΕ δεν έχει κάνει τίποτα για να εμποδίσει τη Φον ντερ Λάιεν. Είναι ήδη η πιο ισχυρή πρόεδρος της Επιτροπής μετά τον Ζακ Ντελόρ, ο οποίος έκλεισε δεκαετία στο τιμόνι το 1995, υποστηρίζει ο Πίτερ Λάντλοου, ιστορικός και αναλυτής της ΕΕ. Ο κίνδυνος, σύμφωνα με ορισμένους παρατηρητές, είναι εάν προωθήσει αρκετά την Επιτροπή, θα μπορούσε να προκαλέσει αντιδράσεις από τα κράτη μέλη.

Η Φον ντερ Λάιεν βρίσκεται επί του παρόντος σε πολυμέτωπη αντιπαράθεση με την Πολωνία, βασικό μέλος του ΝΑΤΟ που συνορεύει με την Ουκρανία, η οποία διοικείται από κυβέρνηση που βρίσκεται σε διαμάχη με τις Βρυξέλλες για το κράτος δικαίου και τις πολιτιστικές αξίες της ΕΕ. Η Φον ντερ Λάιεν έχει παρακρατήσει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης σε μια προσπάθεια να πιέσει τη Βαρσοβία να μεταρρυθμίσει το πολιτικά καταπιεσμένο δικαστικό της σύστημα, μια εκστρατεία που δεν έχει αποδώσει ακόμη καρπούς.

Τον Μάρτιο, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέκι μου είπε ότι ανησυχούσε για σημάδια διεύρυνσης των εξουσιών στις Βρυξέλλες. Δεν κατηγόρησε ευθέως τη Φον ντερ Λάιεν. Ωστόσο, παραπονέθηκε ότι η αρμοδιότητα της επιτροπής επεκτείνεται σε όλο και περισσότερους τομείς. «Αυτή η ομοσπονδιοποίηση που προτείνουν σημαίνει de facto συγκεντρωτισμό», είπε. «Γι’ αυτό έγινε το Brexit. Ο βρετανικός λαός δεν ήθελε οι Βρυξέλλες να αναλαμβάνουν όλο και περισσότερα». Ερωτηθείς εάν θα υποστήριζε μια δεύτερη θητεία για τη Φον ντερ Λάιεν, είπε, «Μένει να δούμε ποια [θα είναι] η θέση μας και πώς μας αντιμετωπίζουν εκείνη τη στιγμή. Τώρα η ερώτηση είναι πρώιμη».

Όταν τη ρώτησα σχετικά με τις καταγγελίες ότι οι Βρυξέλλες γινόταν υπερσυγκεντρωτικές, η Φον ντερ Λάιεν έδειξε τον αριθμό των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που έπρεπε να χειριστεί. «Σε μια κρίση, έχετε την επιλογή μεταξύ από πάνω προς τα κάτω ή να μην ηγείσθε», είπε. «Υπάρχουν ορισμένα κρίσιμα ζητήματα στα οποία πρέπει πραγματικά να δώσετε οδηγίες και να ηγηθείτε και να βεβαιωθείτε ότι θα επιτευχθούν αποτελέσματα. Η ταχύτητα είναι αδυσώπητη, οπότε συγκεντρώνετε τους πιο γρήγορους και αποτελεσματικούς ανθρώπους». Η Επιτροπή, συνέχισε, δεν είχε άλλη επιλογή από το να προχωρήσει όταν οι 27 πρωτεύουσές της ζήτησαν απαντήσεις πολιτικής για το σύνολο της ΕΕ. «Σημαίνει ότι μερικές φορές πρέπει – να σκεφτείς την υγεία, την ενέργεια και την άμυνα – να βρεις λύσεις όπου αρχικά σου λείπουν τα εργαλεία», είπε. «Τώρα, ό,τι κι αν συμβεί, ακούτε την ερώτηση «πού είναι η Ευρώπη;»».

Αυτόν τον μήνα, ο Εμανουέλ Μακρόν κάθισε απέναντι από τον Σι Τζινπίνγκ πίνοντας τσάι με θέα λίμνη στο Guangzhou. Με τις τηλεοπτικές κάμερες σε διακριτική απόσταση, ο Σι υποστήριξε την οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη της Κίνας. Η τελετή ακολούθησε μια βόλτα που έκαναν οι δύο άνδρες στον άψογα περιποιημένο Πευκώνα στους πρόποδες του βουνού Baiyun. Ήταν το αποκορύφωμα τριήμερων εκδηλώσεων και θεαμάτων.

Η Φον ντερ Λάιεν, η οποία συμμετείχε σε μέρος του ταξιδιού, έτυχε πολύ υποδεέστερου καλωσορίσματος. Αυτό θα μπορούσε εν μέρει να εξηγηθεί από το γεγονός ότι, σε αντίθεση με τον Γάλλο πρόεδρο, δεν βρισκόταν σε επίσημη επίσκεψη. Αλλά η φαινομενική αμηχανία, που σημειώθηκε γρήγορα από τα μέσα ενημέρωσης, υπονόμευσε τις προσπάθειες τόσο του Μακρόν όσο και της Φον ντερ Λάιεν να απεικονίσουν κάποια ευρωπαϊκή ενότητα. (Ο Μακρόν έκανε τα πράγματα χειρότερα κατά την πτήση επιστροφής, κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στην οποία κάλεσε την Ευρώπη να αποστασιοποιηθεί από τις εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας για την Ταϊβάν.)

Η αποτυχημένη επίσκεψη υπονόμευσε την πολύμηνη παρασκηνιακή εργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των πρωτευουσών της ΕΕ, που επιδίωκαν να χαράξουν μια πιο συνεκτική πολιτική έναντι του Πεκίνου. Η Φον ντερ Λάιεν έθεσε τα θεμέλια σε μια ομιλία του νωρίτερα αυτό το μήνα, περιγράφοντας μια προσέγγιση της ΕΕ που αναγνωρίζει τους βαθείς οικονομικούς δεσμούς μεταξύ Ευρώπης και Κίνας, αποφεύγοντας την επιθετική «αποσύνδεση» που υποστηρίζουν πολλοί πολιτικοί στην Ουάσιγκτον. Προέτρεψε την ΕΕ να διασφαλίσει ότι τα κεφάλαια και η τεχνογνωσία των εταιρειών της δεν θα χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση των στρατιωτικών ικανοτήτων και δυνατοτήτων συλλογής πληροφοριών των «συστημικών αντιπάλων» του μπλοκ – μεταξύ των οποίων είναι και η Κίνα.

Η Φον ντερ Λάιεν κέρδισε τους επαίνους των διπλωματών της ΕΕ για την ομιλία, η οποία «καθόρισε σαφή πορεία σχετικά με την Κίνα», σύμφωνα με διπλωμάτη. Αλλά το ατυχές επεισόδιο στο Πεκίνο υπογράμμισε τα όρια της επιρροής της Φον ντερ Λάιεν. Οι ηγέτες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των Μακρόν και Σολτς, διχάζονται μεταξύ της διατήρησης των επιχειρηματικών δεσμών με την Κίνα και των απαιτήσεων της κυβέρνησης Μπάιντεν για πιο σκληρή γραμμή. «Υπάρχει ευρύτερο κενό ηγεσίας στην ευρωπαϊκή πολιτική και είναι πραγματικό πρόβλημα», δήλωσε αξιωματούχος της ΕΕ. «Η Φον ντερ Λάιεν δεν μπορεί να το αντισταθμίσει αυτό πλήρως».

Ένα από τα μηνύματα της Φον ντερ Λάιεν προς το Πεκίνο ήταν η ανάγκη να αναγνωρίσει η Κίνα πόσο πολύ ο πόλεμος στην Ουκρανία αναδιαμορφώνει τη στάση της Ευρώπης απέναντι στις συνεργασίες της σε όλο τον κόσμο. Ο τρόπος με τον οποίο χειρίστηκε ο Σι τη φιλία του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, προειδοποίησε, θα ήταν καθοριστικός παράγοντας στις σχέσεις ΕΕ-Κίνας.

Κατέδειξε τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία ως μέρος ευρύτερης μάχης για το «μέλλον των δημοκρατιών». «Λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη την αρχή που θεσπίσαμε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ότι τα σύνορα δεν μπορούν να αλλάξουν με τη βία;» με ρώτησε στο τρένο από το Κίεβο. «Τώρα συνειδητοποιώ ότι κάθε γενιά πρέπει να υπερασπιστεί τις αρχές της δημοκρατίας. Αν δεν νοιάζεστε για τη δημοκρατία και τις αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται, τότε έχει χαθεί».

Αυτή η σκέψη υποστήριξε αυτό που ήταν αναμφισβήτητα η πιο κατακλυσμιαία απόφαση για το μέλλον της ένωσης υπό την ηγεσία της Φον ντερ Λάιεν, όταν τα κράτη μέλη ψήφισαν να δώσουν στην Ουκρανία το καθεστώς υποψήφιας για ένταξη στην ΕΕ τον Ιούνιο του 2022. Η ώθηση πίσω από αυτό έχει αυξηθεί, με τους αξιωματούχους να συζητούν ανοιχτά εάν οι ενταξιακές συνομιλίες ξεκινούν πριν από τις εκλογές στην ΕΕ του επόμενου έτους.

Η επίσκεψη της Φον ντερ Λάιεν στο Κίεβο τον Φεβρουάριο είχε σκοπό να δείξει πόσο σοβαρά το παίρνει αυτό. Το ταξίδι ήταν γεμάτο συμβολισμούς σχετικά με την υπόσχεση για ένταξη στην ΕΕ, όπως η επίσκεψη της φον ντερ Λάιεν σε ταχυδρομείο στην πλατεία Μαϊντάν. Διαφημίστηκε ηπρωτοβουλία της ΕΕ που παρέχει ενεργειακά αποδοτικούς λαμπτήρες σε Ουκρανούς. Στεκόμενη σε γκισέ ταχυδρομείων, η πρόεδρος παρατηρούσε πολίτη του Κιέβου να παραλαμβάνει το κουτί με τους νέους λαμπτήρες, δείχνοντάς του την βαθμολογία κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ. «Είναι το καλύτερο δυνατό», σημείωσε, ενώ ο Ουκρανός πρωθυπουργός στεκόταν επιδοκιμαστικά δίπλα της. Έξω από το ταχυδρομείο, ο Ντένις Λιφίντσεβ, ακαδημαϊκός στο Εθνικό Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Κιέβου, περιέγραψε τη σημασία ένταξης στην ΕΕ. «Πιστεύω ότι μας υποστηρίζει ειλικρινά – δεν είναι απλώς μια χειρονομία», είπε, πριν οι σειρήνες της αεροπορικής επιδρομής μας ανάγκασαν να πάρουμε ξεχωριστούς δρόμους.

Ωστόσο, τα κράτη μέλη συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο το τεράστιο βάρος που θα επιβάλει η ένταξη της Ουκρανίας, αλλάζοντας ενδεχομένως την ΕΕ πέρα αναγνώρισης. Η ένωση θα απορροφούσε μια κατεστραμμένη χώρα με πληθυσμό μεγέθους Ισπανίας. Θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τις υποψηφιότητες ορισμένων άλλων χωρών, συμπεριλαμβανομένων των δυτικών Βαλκανίων. Οι εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις στη λήψη αποφάσεων και στην δημοσιονομική πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να βρίσκονται στο προσκήνιο, πραγματικότητα που οι ηγέτες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Φον ντερ Λάιεν, δεν έχουν ακόμη εξηγήσει στους ευρωπαίους πολίτες. Το κόστος της ανοικοδόμησης θα είναι εξωπραγματικό. Οι συνέπειες της εισαγωγής μιας γεωργικής δύναμης όπως η Ουκρανία στην ενιαία αγορά είναι εφιαλτικά περίπλοκα.

Παρά τις ελπίδες για επιτάχυνση στο Κίεβο, η διαδικασία θα μπορούσε εύκολα να διαρκέσει μια δεκαετία ή περισσότερο και θα βασίζεται στην επίτευξη εκεχειρίας στον πόλεμο. Ακόμα κι αν κερδίσει δεύτερη θητεία, είναι απίθανο η Φον ντερ Λάιεν να είναι στην εξουσία όταν έρθει η ώρα να πραγματοποιηθούν οι φιλοδοξίες της Ουκρανίας για ένταξη στην ΕΕ. Αναγνώρισε πρόθυμα ότι η διαδικασία δεν θα ήταν εύκολη και ότι θα άλλαζε την ΕΕ, όπως ακριβώς το μπλοκ αναδιαμορφώθηκε με την αποδοχή πρώην κομμουνιστικών χωρών μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Αλλά το Κίεβο, είπε, ήταν «σταθερά αποφασισμένο να προχωρήσει σε αυτό. Αν χρειάζεται να αντέξεις την ψυχολογική πίεση που σου ασκεί ένας πόλεμος σε καθημερινή βάση, χρειάζεσαι ελπίδα». Η ένταξη στην ΕΕ, πρόσθεσε, «είναι στο επίκεντρο της ελπίδας και των κινήτρων τους».

Μια εβδομάδα πριν από το ταξίδι της στο Κίεβο τον Φεβρουάριο, η Φον ντερ Λάιεν παρέθεσε δεξίωση με σαμπάνιες για ευρωπαίους πρεσβευτές, νομοθέτες και αξιωματούχους. Καθώς δεκάδες μαύρες λιμουζίνες αργοκινούνταν κατά μήκος του στενού δρόμου, οι καλεσμένοι στριμώχνονταν ανάμεσα σε φυτά σε γλάστρες κατά μήκος ενός κόκκινου χαλί, περνώντας μπροστά από μεγάλη καδραρισμένη φωτογραφία απεικονίζοντας τη στιγμή που η ΕΕ τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 2012 για τη συμβολή της στην ειρήνη, τη συμφιλίωση, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη.

Η Φον ντερ Λάιεν στάθηκε στη σκηνή και μίλησε στο κοινό, επισημαίνοντας ότι ήταν η πρώτη δεξίωση που είχε κάνει εκεί από την παραμονή της πανδημίας. Η περίοδος, είπε, ήταν η πιο σκληρή στην πρόσφατη ιστορία της ένωσης, αλλά σε αλλεπάλληλες κρίσεις τα κράτη μέλη είχαν ανακαλύψει νέους λόγους για να παραμείνουν ενωμένα. Αφού τελείωσε με την ζητωκραυγή «ζήτω η Ευρώπη» στα γερμανικά, γαλλικά και αγγλικά, πήρε τον προκάτοχό της Γιουνκέρ από το πλήθος και ανέβασε τον 68χρονο πολιτικό στη σκηνή. Μαζί άκουσαν σχολική ορχήστρα να παίζει την «Ωδή στη Χαρά» του Μπετόβεν.

Τα παιδιά, επεσήμανε η Φον ντερ Λάιεν, προέρχονταν από το Ευρωπαϊκό Σχολείο των Βρυξελλών, στο οποίο φοιτούσε κάποτε. Το υποκείμενο μήνυμα ήταν δύσκολο να χαθεί: πρόκειται για Πρόεδρο της Επιτροπής από την καρδιά της Ευρώπης, πλάσμα της ένωσης και όχι ενός μεμονωμένου κράτους μέλους. Έχει χρησιμοποιήσει τη θέση της για να δώσει στο ίδρυμά της νέο γεωπολιτικό ανάστημα. Όποιος την ακολουθεί μπορεί να μην καταφέρει να επεκτείνει περαιτέρω την ισχύ του [της Επιτροπής], αλλά τουλάχιστον έχει την επιλογή. Όταν η μουσική σταμάτησε, η Φον ντερ Λάιεν εξαφανίστηκε μέσα στο πλήθος, με πλήθος διπλωματών να ακολουθεί.