Ινστιτούτο Bruegel: Η ΕΕ μπορεί να ζήσει χωρίς LNG από τη Ρωσία [γραφήματα]

Υπέρ ενός εμπάργκο στο εισαγόμενο από τη Ρωσία υγροποιημένο φυσικό αέριο τάσσεται το ινστιτούτο Bruegel, υποστηρίζοντας ότι η Ευρώπη μπορεί να τα καταφέρει χωρίς το ρωσικό LNG καθώς οι επιπτώσεις θα είναι ηπιότερες από τις συνέπειες που είχε η σχεδόν πλήρης διακοπή των ροών μέσω αγωγών, κατά τη διάρκεια του 2022.

Blue Grid: Ξεκινά το πρώτο δίκτυο πρατηρίων LNG στην Ελλάδα

Όπως αναφέρεται σε έκθεση του think tank που εδρεύει στις Βρυξέλλες, αν και οι εισαγωγές ρωσικού αερίου μέσω αγωγών έχουν μειωθεί κατά 4/5 σε σχέση με την περίοδο πριν την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, οι εισαγωγές LNG της ΕΕ από τη Ρωσία έχουν αυξηθεί. Ενδεχόμενο εμπάργκο στις εισαγωγές υγροποιημένου αερίου από τη Ρωσία θα έπλητταν κυρίως την ιβηρική χερσόνησο, η οποία εξαρτάται σε μεγαλύτερο βαθμό από οποιαδήποτε άλλη περιοχή από το LNG της Μόσχας.

Το Bruegel υποστηρίζει ότι η στάση αναμονής που τηρεί η ΕΕ στο ζήτημα του ρωσικού ΥΦΑ συνεπάγεται αναβολή οποιασδήποτε ενέργειας ως το 2027. Τάσσεται υπέρ ενός εμπάργκο της ΕΕ στο προερχόμενο από τη Μόσχα LNG, ώστε «να μειωθεί η έκθεση σε μια αναξιόπιστη και αντιμαχόμενη [με την ΕΕ] οντότητα και για να περιοριστεί ο βαθμός στον οποίο οι καταναλωτές της ΕΕ χρηματοδοτούν το ρωσικό κράτος. Το εμπάργκο μπορεί να σχεδιαστεί έτσι ώστε να επιτρέπει τις αγορές μόνο εάν συντονίζονται μέσω της ενεργειακής πλατφόρμας της ΕΕ, με περιορισμένες ποσότητες και τιμές κάτω από τις τιμές της αγοράς. Αυτό θα μπορούσε να συνοδεύεται από την εφαρμογή ανώτατου ορίου τιμών στα ρωσικά φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου που χρησιμοποιούν υπηρεσίες μεταφόρτωσης, ασφάλισης ή ναυτιλίας της ΕΕ ή της G7.»

Αναλύοντας τα στοιχεία, η δεξαμενή σκέψης σημειώνει ότι κατά το πρώτο έτος του πολέμου στην Ουκρανία η αξία των εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη άγγιξε τα 12 δισ. ευρώ. Εάν δεν αλλάξει κάτι, άλλα 9 δισ. ευρώ θα μπορούσαν να εισρεύσουν από την Ευρώπη στα ταμεία του Κρεμλίνου κατά το δεύτερο έτος του πολέμου.

Οι τέσσερις επιλογές

Το Bruegel περιγράφει τις τέσσερις διαφορετικές επιλογές που – κατά την ανάλυσή του – έχει στη διάθεσή της η ΕΕ, αναφορικά με το πώς θα διαχειριστεί το ζήτημα του ρωσικού φυσικού αερίου. Πρώτη επιλογή αποτελεί η «αναμονή». Σε μια τέτοια περίπτωση, όπως αναφέρεται, η ΕΕ θα συνεχίσει να εισάγει ρωσικό ΥΦΑ και θα αναβάλει την επιβολή κυρώσεων ως το δεύτερο μισό της τρέχουσας δεκαετίας, όταν οι αγορές LNG εκτιμάται ότι θα είναι λιγότερο στενές.

Μια δεύτερη προσέγγιση αποτελούν οι «ήπιες κυρώσεις», που θα συνεπάγονταν μια μερική προσπάθεια μείωσης των εισαγωγών ρωσικού ΥΦΑ χωρίς να επηρεαστούν δραματικά οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις που αποτελούν τη βάση μεγάλου μέρους του εμπορίου LNG ΕΕ-Ρωσίας. Μια τρίτη επιλογή θα αποτελούσε ένα εμπάργκο της ΕΕ στο ρωσικό LNG, κάτι που θα ανάγκαζε τις εταιρείες που εμπορεύονται ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο να υπαναχωρήσουν από τα συμβόλαια λόγω επικαλούμενες ανωτέρα βία. Και μια τέταρτη επιλογή θα ήταν η ΕΕ να διαλύσει τις υπάρχουσες εμπορικές δομές με τη Ρωσία και να επιστρέψει ξανά ως μια ενιαία οντότητα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω της νέας Ενεργειακής Πλατφόρμας της ΕΕ για την από κοινού αγορά φυσικού αερίου η οποία θα μπορούσε να κάνει προσφορές για την αγορά περιορισμένων ποσοτήτων ρωσικού ΥΦΑ, που θα καταργούνταν σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, ανάλογα με την κατάσταση στην Ουκρανία. Η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να συμπληρωθεί με τη θέσπιση ανώτατου ορίου τιμών για τις εισαγωγές ρωσικού ΥΦΑ που πραγματοποιούνται μέσω ευρωπαϊκών μέσω (πλοίων, ασφαλιστικών εταιρειών κλπ)».

Ποιοι εισάγουν ρωσικό LNG

Εξετάζοντας την κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα στην Ευρώπη, όσον αφορά τις εισαγωγές LNG, το Bruegel σημειώνει ότι το μεγαλύτερο μερίδιο του ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου εισάγεται μέσω ισπανικών λιμένων, ενώ τα βελγικά, ολλανδικά και γαλλικά λιμάνια αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των υπόλοιπων ποσοτήτων. Το πρώτο τρίμηνο του 2023 η Ιβηρική Χερσόνησος εισήγαγε 17 TWh ρωσικού ΥΦΑ, ή το ένα τέταρτο της συνολικής προσφοράς ΥΦΑ και το 20% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Το ρωσικό LNG εκτιμάται ότι αποτελεί το 18% των συνολικών ποσοτήτων αερίου που εισάγει η Ισπανία, το 15% όσων εισάγει η Γαλλία και το 10% όσων φτάνουν στο Βέλγιο.

Βάσει της ανάλυσής του, το ινστιτούτο υποστηρίζει ότι η ΕΕ των 25 θα μπορούσε να πληρώσει τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης αερίου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ακόμα και χωρίς το ρωσικό LNG, με μόνη συνέπεια τη σχετική καθυστέρηση της πλήρωσης των δεξαμενών. Ακόμα και η ιβηρική χερσόνησος θα μπορούσε – σύμφωνα πάντα με το ινστιτούτο – να ανταπεξέλθει στην απώλεια του ρωσικού αερίου, με την Ισπανία να αντικαθιστά τα φορτία «προμηθευόμενη (ποσότητες) στην παγκόσμια αγορά). Πάντως, όπως τονίζεται, αν και η ΕΕ των 25 θα μπορούσε να τα βγάλει πέρα άνετα χωρίς το ρωσικό ΥΦΑ, «η κατάσταση στην Ιβηρική Χερσόνησο θα εξαρτηθεί από την ικανότητα εξεύρεσης εναλλακτικών προμηθειών LNG».

Η αντίδραση της Ρωσίας

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις για τη Ρωσία σε ένα τέτοιο σενάριο; Κατά τους αναλυτές του ινστιτούτου, «η στενότητα των αγορών υγροποιημένου φυσικού αερίου σημαίνει ότι είναι πιθανό να υπάρξει ζήτηση για ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο, ιδίως εάν μπορεί να συναφθεί σύμβαση με έκπτωση σε σχέση με τις παγκόσμιες τιμές. Η εμπειρία από το εμπάργκο αργού πετρελαίου της ΕΕ δείχνει ότι η Ρωσία μπόρεσε να βρει νέους αγοραστές χωρίς δυσκολία, καθώς η ζήτηση από την ΕΕ και την G7 σταμάτησε.»

Ωστόσο η ανακατεύθυνση των ποσοτήτων LNG προς άλλους αγοραστές πέραν της Ευρώπης, θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της Ρωσίας να αναδιατάξει γρήγορα το δίκτυο εξαγωγών της, στρέφοντας ποσότητες προς λιμάνια της ανατολής.

«Η ΕΕ θα τα κατάφερνε και χωρίς το ρωσικό ΥΦΑ»

Συμπερασματικά, το ινστιτούτο Bruegel αναφέρει ότι «το LNG έχει καταστεί κρίσιμο στοιχείο για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης. Οι ροές από τη Ρωσία αποτέλεσαν σημαντικό μέρος [του ενεργειακού εφοδιασμού της γηραιάς ηπείρου] τους τελευταίους 18 μήνες. Ωστόσο, η ΕΕ πρέπει τώρα να αξιολογήσει σοβαρά κατά πόσον το εμπόριο αυτό έχει μέλλον. Η πιθανότητα να μπλοκάρει η Ρωσία μονομερώς τις εξαγωγές ΥΦΑ προς την ΕΕ παραμένει και η ΕΕ πρέπει να είναι προετοιμασμένη για έναν τέτοιο κίνδυνο. Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων στο ρωσικό ΥΦΑ. Η συνέχιση του εμπορίου συνεπάγεται ότι οι Ευρωπαίοι καταναλωτές θα συνεχίσουν να στέλνουν χρήματα απευθείας στη Ρωσία και θα παραμείνουν εξαρτημένοι από μια αναξιόπιστη οντότητα.»

»Η ανάλυσή μας έδειξε ότι η ΕΕ θα τα κατάφερνε και χωρίς το ρωσικό ΥΦΑ. Οι επιπτώσεις κατά τους καλοκαιρινούς μήνες θα είναι πολύ περιορισμένες, ενώ τους χειμερινούς μήνες ενδέχεται να παρατηρηθούν οριακές αυξήσεις των τιμών. Η έκταση αυτών των αυξήσεων των τιμών εξαρτάται από τη συνολική στενότητα της παγκόσμιας αγοράς ΥΦΑ, η οποία καθορίζει την πριμοδότηση που πρέπει να καταβάλουν οι αγορές της ΕΕ για να προσελκύσουν ευέλικτα φορτία ΥΦΑ. Ο αντίκτυπος μιας διακοπής των ροών ρωσικού LNG δεν θα ήταν συγκρίσιμος με τους κλυδωνισμούς που προκάλεσε η μείωση των ροών ρωσικού αερίου από αγωγούς το 2022.

»Εν τω μεταξύ, η Ρωσία είναι πιθανό να είναι σε θέση να επαναδρομολογήσει ένα μεγάλο μέρος των φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου. Βραχυπρόθεσμα, ενδέχεται να υπάρξουν τριβές στην εξεύρεση νέων αγοραστών, ιδίως κατά τους χειμερινούς μήνες, ανάλογα με την κατάσταση όσον αφορά τις μεταφορτώσεις στην Ευρώπη. Τελικά, νέοι αγοραστές θα αναλάβουν τα φορτία ΥΦΑ [της Μόσχας], όπως έδειξε η μετατόπιση του εμπορίου πετρελαίου της Ρωσίας. Η θέσπιση ανώτατου ορίου τιμών για την πρόσβαση σε εγκαταστάσεις μεταφόρτωσης που ελέγχονται από την ΕΕ ή την G7, πλοία και ναυτασφαλίσεις θα αυξήσει τις δυσκολίες για τη Ρωσία στην επαναδρομολόγηση [των ποσοτήτων αερίου]. Παρ’ όλα αυτά, ο όγκος του εμπορίου υποδηλώνει ότι οι κυρώσεις δεν θα έχουν τον ίδιο αντίκτυπο με το εμπάργκο πετρελαίου και το ανώτατο όριο τιμών όσον αφορά τη μείωση των εσόδων της Ρωσίας.

»Δεδομένου ότι η ΕΕ θα είναι σε θέση να διαχειριστεί το σοκ και ότι ένα σενάριο αδράνειας ή περιορισμένων κυρώσεων συνεπάγεται ότι οι καταναλωτές της ΕΕ θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν το ρωσικό κράτος και κατ’ επέκταση τη ρωσική πολεμική προσπάθεια, υποστηρίζουμε ότι η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει ένα πλήρες εμπάργκο στο ρωσικό ΥΦΑ. Ένα εμπάργκο θα μείωνε επίσης την έκθεση σε μια αναξιόπιστη και αντίπαλη οντότητα. Το εμπάργκο μπορεί να σχεδιαστεί έτσι ώστε να επιτρέπει τις αγορές μόνο εάν αυτές συντονίζονται μέσω της ενεργειακής πλατφόρμας της ΕΕ. Η διαπραγμάτευση ως μπλοκ για το ρωσικό ΥΦΑ θα διατηρούσε τη στρατηγική θέση της ΕΕ, επιτρέποντάς της να μειώσει τις εισαγωγές σύμφωνα με τον στόχο του 2027. Επιπλέον, θα μπορούσαν να γίνουν προσφορές για την αγορά ρωσικού ΥΦΑ σε τιμές χαμηλότερες από τις τιμές της αγοράς, με τη συνοδευτική απειλή ή την πραγματική εισαγωγή ανώτατου ορίου τιμών.»