ΗΠΑ: Η «αρπαγή» της «ωραίας» Κορέας μέσα από τα χέρια της Κίνας

Ένας νέος ψυχρός πόλεμος ξέσπασε.

Και δεν αναφερόμαστε στον πόλεμο ΗΠΑ – Ρωσίας για τα πυρηνικά, εξοπλιστικά και τη γεωστρατηγική επιρροή σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής.

Τα αντίπαλα στατόπεδα συγκροτούνται από τις δύο παγκόσμιες υπερδυνάμεις ΗΠΑ και Κίνα, οι οποίες «σφάζονται» στην ποδιά της «πολύφερνης νύφης»  Νότιας Κορέας για τα προϊόντα τεχνολογίας. Ο νικητής θα αποκτούσε ένα σημαντικό πλεονέκτημα,  ώστε να εδραιώσει την παγκόσμια κυριαρχία του.

Η Ουάσινγκτον φλερτάρει τους κατασκευαστές τσιπ και μπαταριών της Ν. Κορέας με μεγάλες επιδοτήσεις, αλλά απαιτεί να χαλαρώσουν τους δεσμούς τους με την άλλη μεγάλη αγορά τους, το Πεκίνο, όπως αναφέρουν οι Financial Times.

Ημιαγωγοί: Το νέο πρόβλημα της αγοράς μετά την πανδημία

Η επίσκεψη Σι Τζιπίνγκ

Η ξενάγηση του Σι Τζινπίνγκ σε εργοστάσιο της LG στη νότια κινεζική πόλη Γκουανγκζού, η πρώτη του επίσκεψη σε εταιρεία κορεατικής ιδιοκτησίας, ερμηνεύτηκε ευρέως ως μια προσπάθεια η Κίνα να παραμένει φιλικός εταίρος για τις κορεατικές εταιρείες τεχνολογίας.

Όμως η επίσκεψη, τον Απρίλιο, έφερε επίσης στο προσκήνιο μια απειλή και ανέδειξε τη δύσκολη θέση της Νότιας Κορέας μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ, των δύο μεγαλύτερων εμπορικών εταίρων της και αντίπαλων μερών σε έναν ολοένα και πιο τεταμένο τεχνολογικό πόλεμο.

Το αμερικανικό δέλεαρ

Από τους ημιαγωγούς και τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων έως τη βιοτεχνολογία και τις τηλεπικοινωνίες, οι κορεατικές εταιρείες αποτελούν βασικούς παράγοντες σε τομείς κρίσιμους για την εθνική ασφάλεια και τη βιομηχανική στρατηγική τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στο Πεκίνο.

Οι εταιρείες κατασκευής τσιπ Samsung Electronics και SK Hynix, μαζί με τις εταιρείες κατασκευής μπαταριών LG Energy Solution, SK On και Samsung SDI, πρόκειται να λάβουν δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικές επιδοτήσεις, καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν επιδιώκει να προσελκύσει την κορεατική τεχνολογία λόγω της κατασκευαστικής της υπεροχής.

Σε αντάλλαγμα, όμως, η Ν. Κορέα θα πρέπει να συμμορφωθεί με μια σειρά από αμερικανικούς περιορισμούς όσον αφορά τις δραστηριότητές της στην Κίνα και τις συνεργασίες της με κινεζικές εταιρείες, εγείροντας το φάσμα των αντιποίνων από το Πεκίνο.

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η Κίνα ανταπέδωσε τους περιορισμούς που επέβαλαν οι ΗΠΑ στις πωλήσεις ημιαγωγών περιορίζοντας τις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου, δύο μετάλλων που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τσιπ και στον εξοπλισμό επικοινωνιών. Το Πεκίνο απαγόρευσε επίσης στους φορείς εκμετάλλευσης βασικών υποδομών της Κίνας να αγοράζουν τσιπ από την αμερικανική ανταγωνίστρια Micron, τροφοδοτώντας τους φόβους της Κορέας ότι οι εταιρείες της θα μπορούσαν επίσης να στοχοποιηθούν.

Κινεζικές απειλές

Τον Ιούνιο, ο Xing Haiming, πρεσβευτής της Κίνας στη Σεούλ, προειδοποίησε δημοσίως τη Νότια Κορέα σε περίπτωση αποσύνδεσης από την κινεζική οικονομία υπό την επιρροή των ΗΠΑ.

«Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι όσοι ποντάρουν στην ήττα της Κίνας θα το μετανιώσουν», δήλωσε ο Xing.

Σε ρόλο Πόντιου Πιλάτου

Ενώ ο συντηρητικός πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Γιουν Σουκ Γιολ, έχει εξοργίσει το Πεκίνο με σχόλια που κατηγορούν την Κίνα για τις περιφερειακές εντάσεις σχετικά με την Ταϊβάν, άλλοι υπουργοί έχουν μια διαφορετική άποψη. «Δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε τις προσπάθειες για την ενίσχυση της σχέσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μια κίνηση περιφρόνησης της Κίνας», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Choo Kyung-ho σε κοινοβουλευτική συνεδρίαση τον Μάιο. «Ποτέ δεν ανακοινώσαμε σχέδιο απεξάρτησης από την Κίνα και δεν έχουμε καμία πρόθεση να το κάνουμε», πρόσθεσε.

Στροφή πολιτικής

Όμως, Κορεάτες οικονομολόγοι, πρώην και εν ενεργεία εμπορικοί αξιωματούχοι και στελέχη εταιρειών σημειώνουν ότι, είτε αρέσει στο Πεκίνο είτε όχι, η Νότια Κορέα έχει ήδη ξεκινήσει μια αδιαμφισβήτητη – αν και μη διατυμπανιζόμενη – στροφή μακριά από την κινεζική οικονομία.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Τράπεζα της Κορέας τον Ιούνιο, η Νότια Κορέα εξήγαγε περισσότερα αγαθά στις ΗΠΑ το 2022 από ό,τι στην Κίνα, για πρώτη φορά από το 2004.

Το δίλημμα

Το ερώτημα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της Κορέας, είναι κατά πόσον οι κορυφαίες εταιρείες της χώρας μπορούν να εκμεταλλευτούν με επιτυχία το ταχέως μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται – εκμεταλλευόμενες πλήρως τα κίνητρα που προσφέρουν οι ΗΠΑ, περιορίζοντας παράλληλα τις συνέπειες τυχόν πιθανών αντιδράσεων από το Πεκίνο.

«Οι εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας προκαλούν νευρικότητα», επισημαίνει ο Yeo Han-koo, ο οποίος μέχρι πέρυσι ήταν υπουργός Εμπορίου της Νότιας Κορέας και τώρα είναι ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Peterson για τα Διεθνή Οικονομικά. «Αλλά μπορούν να αποτελέσουν μια μεγάλη ευκαιρία για τη Νότια Κορέα», τονίζει.

«Και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο»

Η οικονομική σχέση της Νότιας Κορέας με την Κίνα βελτιώθηκε μετά το 1992, όταν οι δύο χώρες εξομάλυναν τις διπλωματικές τους σχέσεις μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Έκτοτε, το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ των δύο χωρών αυξήθηκε από 6 δισ. δολάρια σε λίγο πάνω από 300 δισ. δολάρια το 2022, όταν η Κίνα αντιπροσώπευε περισσότερο από το ένα τέταρτο των νοτιοκορεατικών εξαγωγών και οι ΗΠΑ λιγότερο από το 15%.

Η εμπορική προσέγγιση τροφοδοτήθηκε από την κινεζική ζήτηση για κορεατική τεχνογνωσία σε πολύπλοκες διαδικασίες κατασκευής εξαρτημάτων απαραίτητων για τον τεχνολογικό τομέα της Κίνας – κυρίως στον κλάδο των ημιαγωγών, ο οποίος αντιπροσωπεύει το 20% της αξίας των συνολικών εξαγωγών της Νότιας Κορέας.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010, η «διπλή προσέγγιση» της Νότιας Κορέας προς τις ΗΠΑ και την Κίνα, κατά την οποία η Ουάσινγκτον λειτουργούσε ως κύριος εταίρος ασφαλείας και το Πεκίνο ως κύριος οικονομικός εταίρος, φαινόταν να καλύπτει τις ανάγκες της και στους δύο τομείς.

Οι κορεατικές εταιρείες εκμεταλλεύτηκαν πλήρως την πρόσβασή τους και στις δύο αγορές – απορροφώντας αμερικανικές τεχνολογίες και επιχειρηματικές πρακτικές, ενώ επωφελήθηκαν από την ανθηρή ζήτηση της Κίνας.

Η Σεούλ μπορούσε να βασιστεί στις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας στη συνεχιζόμενη αντιπαράθεσή της με τη Βόρεια Κορέα, ενώ το Πεκίνο χρησίμευε στις προσπάθειες να επιβραδυνθεί η ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων της Βόρειας Κορέας.

«Εκείνη την εποχή, πιστεύαμε ότι είχαμε μια πραγματικά καλή σχέση με την Κίνα», λέει ο Je Hyun-jung, επικεφαλής εκπρόσωπος του γραφείου της Korea International Trade Association στην Ουάσινγκτον. «Οι άνθρωποι και στις δύο χώρες αισθάνονταν ότι είμαστε φίλοι, ότι μοιραζόμαστε μια κοινή ασιατική και κομφουκιανική κουλτούρα», προσθέτει.

Ξαφνική «ψύχρα»

Αυτή η φιλία διαλύθηκε το 2016, αφότου η Νότια Κορέα απέκτησε το αμερικανικό αντιβαλλιστικό πυραυλικό σύστημα Terminal High Altitude Area Defense (Thaad) για να προστατευτεί από βορειοκορεατικές πυραυλικές επιθέσεις.

Υποστηρίζοντας ότι το σύστημα Thaad αποτελούσε άμεση απειλή για το κινεζικό έδαφος, το Πεκίνο επέβαλε ανεπίσημο οικονομικό αποκλεισμό.

«Μετά τον ψυχρό πόλεμο, νομίζαμε ότι μπορούσαμε να διαχωρίσουμε τα οικονομικά ζητήματα από τα ζητήματα ασφάλειας – και για ένα διάστημα αυτό ήταν εφικτό», λέει ο Yeo του Ινστιτούτου Peterson.

Ο Troy Stangarone, ανώτερος διευθυντής και συνεργάτης του Οικονομικού Ινστιτούτου της Κορέας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ισχυρίζεται ότι οι ΗΠΑ δεν έκαναν τίποτα για να δείξουν ότι κάλυπταν τα νώτα της Κορέας, καθώς η χώρα υπέστη την οργή του Πεκίνου. Ξεχωριστά, ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απείλησε να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από την κορεατική χερσόνησο, κατηγορώντας τη Σεούλ ότι αποφεύγει τις οικονομικές της ευθύνες.

Ολα άλλαξαν το 2021

Οι νέοι πρόεδροι – ο Τζο Μπάιντεν στην Ουάσινγκτον και ο σφοδρά φιλοαμερικανός Γιουν στη Σεούλ – οδήγησαν σε βελτίωση των σχέσεων των δύο χωρών, με τον Μπάιντεν να υπόσχεται την υπεράσπιση των συμμάχων στην Ανατολική Ασία και τη διαβούλευση μαζί τους για την ατζέντα της οικονομικής τους ασφάλειας.

Παρόλα αυτά, οι ανησυχίες παραμένουν σχετικά με τις πιθανές συνέπειες μιας νέας εποχής προστατευτικής βιομηχανικής πολιτικής των ΗΠΑ και τον αντίκτυπό της σε βασικές κορεατικές βιομηχανίες όπως οι ημιαγωγοί και η αυτοκινητοβιομηχανία.

Ο νόμος Μπάιντεν

Αυτές οι ανησυχίες κορυφώθηκαν το προηγούμενο καλοκαίρι μετά την υπογραφή του εμβληματικού νόμου του Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού, ο οποίος προβλέπει 369 δισ. δολάρια σε κρατική και ομοσπονδιακή στήριξη για έργα καθαρής ενέργειας και κλιματικής αλλαγής.

Παρόλο που ο IRA προσφέρει μια πιθανή ευλογία σε επιδοτήσεις για τις κορεατικές εταιρείες που κατασκευάζουν μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα, προκλήθηκε αναστάτωση στη Σεούλ όταν προέκυψε ότι τα ίδια τα οχήματα θα αποκλείονταν από τις γενναιόδωρες φορολογικές πιστώσεις για τους καταναλωτές εάν συναρμολογούνταν στην Κορέα και όχι στη Βόρεια Αμερική.

«Στην Κορέα, η αυτοκινητοβιομηχανία παραμένει σύμβολο της αναγέννησης της χώρας από τις στάχτες του πολέμου της Κορέας την δεκαετία του 50, όταν δεν μπορούσαμε να κατασκευάσουμε ούτε ένα ποδήλατο», υποστηρίζει ο Yeo.

Ο Yeo σημειώνει ότι η νομοθεσία για το κλίμα ήρθε αμέσως μετά την ψήφιση από το Κογκρέσο των ΗΠΑ του νόμου Chips and Science Act, ο οποίος απαγορεύει στους αποδέκτες αμερικανικών επιδοτήσεων να επεκτείνουν ή να αναβαθμίσουν την ικανότητα κατασκευής προηγμένων τσιπ στην Κίνα για 10 χρόνια.

Σανίδα σωτηρίας

Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν ότι οι φόβοι για αποκλεισμό από την κινεζική αγορά είναι υπερβολικοί και ότι οι προσπάθειες των ΗΠΑ να μειώσουν την παρουσία της Κίνας σε κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού τεχνολογίας προσφέρουν στην πραγματικότητα μια σανίδα σωτηρίας στις κορεατικές εταιρείες που απειλούνται από τον κινεζικό ανταγωνισμό.

Υποστηρίζουν ότι η εξάρτηση των κορεατικών εταιρειών από την Κίνα μειωνόταν πολύ πριν από τις πρόσφατες εντάσεις Κίνας-ΗΠΑ για την τεχνολογία. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, η αύξηση του κόστους τις ενθάρρυνε να αρχίσουν να μεταφέρουν την παραγωγή εκτός Κίνας, ενώ ο ανταγωνισμός από τις κινεζικές εταιρείες εντάθηκε σε τομείς που κυμαίνονταν από τα smartphones έως τη ναυπηγική βιομηχανία.

Ραγδαία πτώση των εμπορικών σχέσεων με την Κίνα

Εξαιρουμένων των τομέων των τσιπ και των μπαταριών, τα έσοδα που παράγονται από τις δραστηριότητες των κορεατικών εταιρειών στην Κίνα μειώθηκαν κατά 37,3% μεταξύ 2016 και 2022.

Ο Kwon Goo-hoon, ανώτερος οικονομολόγος της Goldman Sachs στο Χονγκ Κονγκ, σημειώνει ότι η τελική πηγή της ζήτησης για τα κορεατικά εξαρτήματα που αποστέλλονται στην Κίνα βρίσκεται πολύ συχνά εκτός της ίδιας της Κίνας και ότι η σημασία της κινεζικής αγοράς για την Κορέα «έχει υπερτιμηθεί».

Τα στοιχεία της Τράπεζας της Κορέας δείχνουν ότι ακόμη και στον τομέα των τσιπ, η Κίνα αντιπροσωπεύει περίπου το 22% της τελικής ζήτησης για τις κορεατικές εξαγωγές – σε σύγκριση με το 27% των ΗΠΑ.

Ο Chris Miller, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Fletcher του Πανεπιστημίου Tufts και συγγραφέας του βιβλίου «Chip War: The Fight for the World’s Most Critical Technology», υποστηρίζει ότι σε τομείς όπου η Κίνα δεν μπορεί ακόμη να ανταγωνιστεί την κορεατική τεχνολογία, όπως στα προηγμένα τσιπ «δυναμικής μνήμης τυχαίας προσπέλασης» (Dram), δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνεχίσει να αγοράζει από κορεατικούς προμηθευτές.

«Η Κίνα χρειάζεται τα τσιπ και έχει επανειλημμένα αποδείξει ότι είναι πρόθυμη να αγοράσει τσιπ ξένης κατασκευής εάν οι εγχώριες επιχειρήσεις της είναι σημαντικά πίσω, όπως συμβαίνει σήμερα με τα Dram», τονίζει ο Miller.

Η χείρα βοηθείας της Αμερικής

Οι κορεατικές εταιρείες εξακολουθούν να εξαρτώνται από κινεζικά εξαρτήματα, κατασκευαστική τεχνογνωσία και πρώτες ύλες σε διάφορους κλάδους ζωτικής σημασίας για την οικονομική τους ασφάλεια.

Ωστόσο, Αμερικανοί και Κορεάτες αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ότι κατά την εφαρμογή των νέων κανόνων της, η Ουάσινγκτον έχει μέχρι στιγμής προτιμήσει την «ευελιξία», επιτρέποντας στις κορεατικές εταιρείες να συνεχίσουν να συνεργάζονται με Κινέζους εταίρους όταν δεν υπάρχει ρεαλιστική εναλλακτική λύση.

Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές νωρίτερα φέτος, διευκολύνοντας τις κορεατικές εταιρείες να παράγουν περισσότερα εξαρτήματα μπαταριών στην εγχώρια αγορά και να εξακολουθούν να πληρούν τις προϋποθέσεις για φορολογικές πιστώσεις των ΗΠΑ – παρόλο που κινεζικές εταιρείες έχουν επενδύσει πάνω από 4 δισ. δολάρια στην κορεατική βιομηχανία μπαταριών μόνο φέτος.

Η Ουάσινγκτον έχει επίσης διαμηνύσει στις κορυφαίες εταιρείες τσιπ της Νότιας Κορέας ότι θα παρατείνει την άδεια να στέλνουν τα πάντα, εκτός από τα πιο εξελιγμένα αμερικανικά εργαλεία κατασκευής τσιπ, στα εργοστάσιά τους στην Κίνα.

Να σταθεί στα δικά της πόδια

Η τρέχουσα κατάσταση αναγκάζει τη Νότια Κορέα να κάνει δύο πράγματα που θα έπρεπε να κάνει ούτως ή άλλως – να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα και να επενδύσει περισσότερο στην ίδια την Κορέα», λέει ο Yeo του Ινστιτούτου Peterson.

Τα τελευταία χρόνια, οι κορεατικές εταιρείες σε τομείς που κυμαίνονται από την πυρηνική ενέργεια έως την K-pop έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους να εισέλθουν σε αγορές της Ευρώπης, της Ινδίας, της Μέσης Ανατολής, της Λατινικής Αμερικής και της νοτιοανατολικής Ασίας.