Πώς «προστατεύονται» οι καταθέσεις σε κοινούς λογαριασμούς από τον φόρο κληρονομιάς

Το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών, με την εξαιρετικά πρόσφατη απόφαση 11969/2024, έκρινε ότι χρηματική κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό, ο οποίος έχει ανοιχθεί στο όνομα δύο ή περισσότερων συνδικαιούχων με τη ρήτρα ότι, σε περίπτωση θανάτου ενός εκ των δικαιούχων, το υπόλοιπο της κατάθεσης και ο ίδιος ο λογαριασμός περιέρχεται αυτοδίκαια στους επιζώντες δικαιούχους μέχρι τον τελευταίο από αυτούς, απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιάς σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 5638/1932.

Το σκεπτικό της απόφασης στηρίζεται στην ιδιαίτερη νομική φύση της σύμβασης κοινής κατάθεσης χρημάτων σε τραπεζικό λογαριασμό. Το δικαστήριο υπογράμμισε ότι, σε περίπτωση θανάτου ενός από τους συνδικαιούχους, δεν επέρχεται υποκατάσταση του αποθανόντος από τους κληρονόμους του έναντι της τράπεζας. Οι κληρονόμοι δεν μπορούν να στραφούν κατά της τράπεζας επικαλούμενοι κληρονομικά δικαιώματα, διότι κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν αλλαγή της νομικής θέσης του καταθέτη χωρίς τη συγκατάθεση της τράπεζας.

Σύμφωνα με το Δικαστήριο, ο επιζών καταθέτης, ως εις ολόκληρον δανειστής, έχει το δικαίωμα να εισπράξει το σύνολο της κατάθεσης. Οι κληρονόμοι του αποθανόντος μπορούν, ωστόσο, να αξιώσουν από τον επιζώντα συνδικαιούχο το μερίδιο που αναλογεί στον θανόντα, βάσει των εσωτερικών σχέσεων μεταξύ των συνδικαιούχων. Σε περίπτωση, όμως, που έχει τεθεί ο ειδικός όρος του άρθρου 2 του ν. 5638/1932, η κατάθεση και ο λογαριασμός περιέρχονται αυτοδικαίως και εξ ιδίου δικαίου στους επιζώντες, χωρίς να μπορούν οι κληρονόμοι να διεκδικήσουν το μερίδιο του αποθανόντος από αυτούς.

Η απόφαση δίνει έμφαση στην ιδιαίτερη νομική φύση του κοινού λογαριασμού με τον πρόσθετο όρο του άρθρου 2 του ν. 5638/1932. Εφόσον ισχύει ο όρος αυτός, το Δημόσιο δεν μπορεί να επιβάλει φόρο κληρονομιάς επί των ποσών που βρίσκονται στον λογαριασμό κατά τον χρόνο θανάτου ενός εκ των συνδικαιούχων. Παρόλα αυτά, η απαλλαγή από τον φόρο κληρονομιάς προϋποθέτει έλεγχο από τον αρμόδιο Έφορο, ώστε να διαπιστωθεί η αυθεντικότητα του κοινού λογαριασμού και η ύπαρξη του όρου αυτού στη σχετική σύμβαση.

Εν προκειμένω, το Δικαστήριο έκρινε ότι η προσφεύγουσα ήταν συνδικαιούχος του επίδικου λογαριασμού και των καταθέσεων που περιλαμβάνονταν σε αυτόν. Από τα στοιχεία που προσκομίστηκαν, προέκυψε ότι οι Γενικοί Όροι Συναλλαγών που ίσχυαν για κοινούς λογαριασμούς στο συγκεκριμένο πιστωτικό ίδρυμα περιλάμβαναν τον όρο ότι, σε περίπτωση θανάτου ενός εκ των συνδικαιούχων, το υπόλοιπο του λογαριασμού περιέρχεται αυτοδικαίως στον επιζώντα. Με βάση αυτά τα δεδομένα, το Δικαστήριο αποφάσισε ότι το ποσό που περιελάμβανε η προσφεύγουσα στη δήλωσή της για τον φόρο κληρονομιάς εξαιρείται από τη φορολόγηση. Κατά συνέπεια, επιβεβαιώθηκε πως η ύπαρξη του ειδικού όρου στη σύμβαση λογαριασμού παρέχει νομική προστασία από τη φορολόγηση κληρονομιάς, εφόσον πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις.

Η Σουζάνα Κλημεντίδη είναι δικηγόρος