Στο TikTok ο πόλεμος είναι πολύ… like

Το φαινόμενο προέκυψε εδώ και εβδομάδες, όταν η Ρωσία απλώς απειλούσε ότι θα εισβάλει στην Ουκρανία. Από τη νύχτα της περασμένης Τετάρτης προς Πέμπτη όμως, που όντως «άνοιξε η πόρτα του φρενοκομείου», έλαβε διαστάσεις που προκαλούν αρχικά ναυτία και στη συνέχεια αγανάκτηση και οργή. Η πλατφόρμα των βίντεο μικρού μήκους TikTok πλημμύρισε από εικόνες τεθωρακισμένων, στρατιωτών, βομβαρδισμών, αλλά και με τελείως «στημένες» και παραπλανητικές αναρτήσεις.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν όντως έργαλεία αποτύπωσης του πολέμου, που εκ προοιμίου όπου κι αν αυτός συμβαίνει αποτελεί μια εξέλιξη φρικτή και αποτρόπαιη. Όμως η καταγραφή αυτή της φρίκης από αυτόπτες μάρτυρες μπορεί πολύ εύκολα να εκτραπεί σε μέσο εκμετάλλευσης του ανθρώπινου πόνου για σκοπούς ιδιοτελείς ή και προπαγανδιστικούς ακόμα. Και η «εκτροπή» αυτή εύκολα εξελίσσεται σε διαστροφή της πραγματικότητας από άτομα ή ομάδες ατόμων και ομίλους συμφερόντων που χειραγωγούν τα «στιγμιότυπα του πολέμου» και φτιάχνουν τα δικά τους ψεύτικα ή παραπλανητικά «ρεπορτάζ» εξ αποστάσεως, ευρισκόμενοι ακόμα και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τα πεδία των μαχών.

Τα «ζωντανά» των άλλων

Έτσι ο τομέας «Lives» του TikTok, που υποτίθεται ότι μεταδίδει βίντεο κινηματογραφημένα σε άμεσο χρόνο, «ζωντανά» δηλαδή, συμβαίνει συχνά να εμφανίζει στιγμιότυπα από την ουκρανική φρίκη που εμφανίζουν «παράξενες ομοιότητες», όπως σημειώνουν οι Εμμά Κονφρέρ και Οσεάν Ερερό σε έρευνά τους στην εφημερίδα «Le Figaro».

Τα βίντεο αυτά, που έχουν την κοινή ένδειξη #ukraine κινηματογραφήθηκαν κυρίως πίσω από κάποιο παράθυρο (με θέα στον πόλεμο) και με ηχητική υπόκρουση το ουρλιαχτό των σειρήνων της πολιτικής προστασίας. Κάποια δείχνουν κτίρια δίχως αναφορές για το πού βρίσκονται αυτά, σε ποια πόλη και σε ποια γειτονιά, με ήχους εκρήξεων και με λυγμούς ανθρώπων να διακόπτουν το ουρλιαχτό των σειρήνων.

Τα ίδια «ζωντανά» αυτά φιλμάκια μεταδίδονταν ταυτόχρονα σε πολλούς λογαριασμούς, όπως στον @warofukrained, στον @sashkepohui ή στον @xnxaddicted. Το πρωί της περασμένης Παρασκευής ο τελευταίος αυτός λογαριασμός υποσχόταν «να φυγαδεύσει από την Ουκρανία» όσους κατέθεταν διαδικτυακά «δωρεές».

Όπως μεταδίδει η «Le Figaro», τα «Lives» που προωθούνται από το TikTok είναι δημοφιλή από τους δημιουργούς περιεχομένου κυρίως επειδή τους επιτρέπουν να εισπράττουν «δώρα» από χρήστες του Διαδικτύου, τα οποία στη συνέχεια μπορούν να τα ανταλλάσσουν με χρήματα από το TikTok.

«Αυτή η δυνατότητα δημιουργίας εσόδων φαίνεται να έχει προσελκύσει αδίστακτους δημιουργούς περιεχομένου, που εκμεταλλεύονται τον πόλεμο για να ζητήσουν δωρεές ή απλώς για να κερδίσουν περισσότερους ακολούθους στο λογαριασμό τους», υπογραμμίζουν οι ρεπόρτερ της γαλλικής εφημερίδας.

Αφέλεια και αμορφωσιά

Ποντάροντας στην άγνοια και στην αφέλεια του «μεγάλου κοινού», οι δημιουργοί περιεχομένου «ανεβάζουν» κραυγαλέα αναξιόπιστα βίντεο. Έτσι, στη μία μετά το μεσημέρι της Παρασκευής (ώρα Κιέβου) ένας Γάλλος χρήστης που είχε αλλάξει τη φωτογραφία του προφίλ του στο TikTok με τη σημαία της Ουκρανίας, εξακολουθούσε να μεταδίδει «ζωντανά» εικόνες που έδειχναν την ουκρανική πρωτεύουσα μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα.

Οι ακόλουθοί του στη Γαλλία αγνοώντας ότι η χώρα τους έχει μόνο μία ώρα διαφορά με την Ουκρανία (όση έχει και με την Ελλάδα) και ότι στις 13.00’ ώρα Κιέβου είναι 12 το μεσημέρι στο Παρίσι, προέτρεπαν έντρομοι το δημιουργό ψεύτικου πολεμικού περιεχομένου να σταματήσει να μεταδίδει και να τρέξει για να βρει ένα «ασφαλές καταφύγιο να κρυφτεί».

Δεν έχουν το θεό τους

Ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθεί με μεγάλη αγωνία τον πόλεμο στην Ουκρανία και έχει ασφαλώς ευαισθητοποιηθεί από το δράμα των κατοίκων της χώρας. Μια κάτοχος λογαριασμού στο TikTok που απλώς αναμετέδωσε στιγμιότυπα βομβαρδισμού βάζοντας σαν υπότιτλο τη φράση «είμαι κατατρομαγμένη και κλαίω», διαπίστωσε ότι το φιλμάκι της το είδαν 10 εκατ. χρήστες!

Νιώθοντας ντροπή για την απάτη της, αποκάλυψε την επομένη ότι δεν ήταν αυτή που έκανε τη βιντεοσκόπηση και ότι η ίδια κατοικεί στην πραγματικότητα στη Γερμανία. Άλλοι χρήστες όμως δεν έχουν ούτε αναστολές αλλά ούτε και… όρια, αφού δεν διστάζουν να μεταδίδουν και το δικό τους πρόσωπο στις εχθροπραξίες που, υποτίθεται, ότι βιντεοσκοπούν.

Έτσι, ο γερμανός δημοσιογράφος Μάρκους Μπες διαπίστωσε ότι μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα περισσότερα από 750 βίντεο μεταδόθηκαν με διαφορετικές εικόνες αλλά τον ίδιο ακριβώς ήχο, δηλαδή επτά πυροβολισμούς που «διανθίζονταν» με την ίδια βρισιά στα ρωσικά.

Αποθέωση της παραπληροφόρησης

Η σύγχυση σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία που έχει προκληθεί τις τελευταίες ημέρες, και η παραπληροφόρηση ασφαλώς, φαίνεται πως είναι άνευ προηγουμένου. Σύμφωνα με τη «Le Figaro», κάποιοι στη Γαλλία προετοιμάζονται για ενδεχόμενη εισβολή των Ρώσων και στη χώρα τους.

Από την άλλη πλευρά, άρχισε να δημιουργείται ένα κύμα αμφισβήτησης των όσων τραγικών συμβαίνουν στην Ουκρανία από «υποψιασμένους» χρήστες που διαδίδουν ότι όλα αυτά τα βίντεο και οι μαρτυρίες από την εμπόλεμη ζώνη αποτελούν προπαγάνδα των Δυτικών. Κάποιοι μέσω του #humour διακωμωδούν τη φρίκη του πολέμου, εμφανιζόμενοι να αλληλοκαταβρέχονται με νεροπίστολα στους φροντισμένους κήπους των σπιτιών τους.

Όσο για το TikTok, που δέχεται προφανώς πλήθος διαμαρτυριών για την όλη διαστροφή, διαβεβαιώνει ότι θα λάβει «όλα τα απαραίτητα μέτρα κατά της ανάρτησης περιεχομένου και συμπεριφορών που πλήττουν την ασφάλεια και την αξιοπιστία της πλατφόρμας» και ότι «θα φροντίσει ώστε να κατεβάσει όλα τα παραπλανητικά βίντεο».