Οι «μάνες» της ελληνικής ναυτοσύνης

Ωκεανός συναισθημάτων πλημμύριζε κάποτε τις ναυτομάνες πατρίδες κάθε φορά που ένας νέος ετοιμαζόταν να φύγει για το πρώτο του μπάρκο και πολλά νησιά ζούσαν και ανέπνεαν απ’ αυτούς που επέλεγαν τον δρόμο προς τη θάλασσα. Η ελληνική́ ναυτιλία αποτελούσε ένα ασφαλές καταφύγιο και σε ορισμένες περιοχές αυτός ο δρόμος ήταν παραδοσιακά επιβεβλημένος.

Χίος, Οινούσσες, Ανδρος, Σύρος, Κάλυμνος, Κεφαλλονιά, Ζάκυνθος, Ιθάκη, αλλά και πολλές στεριανές περιοχές – όπως το Γαλαξίδι και το Λεωνίδιο – χαρακτηρίστηκαν κέντρα της ναυτικής τέχνης και γενέθλιοι τόποι πολλών Ελλήνων καραβοκύρηδων που έφτασαν σήμερα να κρατούν στα χέρια τους το τιμόνι της παγκόσμιας ναυτιλιακής βιομηχανίας.

Χιλιάδες Ελληνες ναυτικοί, προερχόμενοι από τις «μήτρες» της ναυτοσύνης, μεταλαμπάδευσαν τον πολιτισμό, τα ήθη, τα έθιμα και την ελληνική λαλιά, θεμελίωσαν τη συνοχή του ελλαδικού χώρου και ενίσχυσαν την παρουσία της χώρας σε όλη τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο. Ειδικότερα, η Xίος υπενθύμιζε σε όλους πως «ήταν η Μητρόπολη της ελληνικής ναυτιλίας», το Γαλαξίδι αποτελούσε τη ναυτική πολιτεία της Στερεάς Ελλάδας, ενώ οι Οινούσσες και η Ανδρος υπερηφανεύονταν για τον τίτλο «το νησί των καπεταναίων και των εφοπλιστών».

Σύμβολα

Μάλιστα, πολλοί εφοπλιστές ξεπέρασαν κατά πολύ τα όρια του ελληνικού ναυτιλιακού επιχειρείν και χαρακτηρίστηκαν σύμβολα για τις περιοχές όπου προήλθαν, όπως η Ανδρος, η Χίος, οι Οινούσσες και άλλες περιοχές.

Κοινή συνισταμένη των παραδοσιακών ναυτιλιακών εταιρειών ήταν οι ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί και η κοινή καταγωγή, κάτι που διατηρήθηκε αναλλοίωτο για τουλάχιστον δύο αιώνες, έως ότου αρχίσει να φθίνει.

Τα χρόνια πέρασαν, οι εποχές άλλαξαν και οι άλλοτε ισχυρές ναυτομάνες που «επάνδρωναν» με περίσσια επάρκεια τα ελληνικά πλοία, κινδύνεψαν να μείνουν άναυτες. Αλλες περιοχές πήραν τη σκυτάλη, καθώς σε περιόδους μεγάλων οικονομικών και κοινωνικών αναβρασμών η ναυτιλία μπορεί να προσφέρει διέξοδο.

Χαρακτηριστικό αυτής της μεταστροφής αποτελούν τα αποτελέσματα έρευνας (πρωτοβουλία Isalos.net, Πανεπιστήμιο Αιγαίου), η οποία κατέγραψε τον τόπο καταγωγής των νέων σπουδαστών στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού. Οπως ήταν αναμενόμενο, η μεγάλη πλειονότητα κατάγεται από την Αττική (33%) και το 9% κατάγεται από την Κεντρική Μακεδονία. Ακολουθούν η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα και η Κρήτη, οι οποίες και αντιπροσωπεύουν το 8% του δείγματος, ενώ τα νησιά του Αιγαίου αντιπροσωπεύουν συνολικά το 12% των πρωτοετών σπουδαστών. Τα χαμηλότερα ποσοστά παρουσιάζουν η Δυτική Ελλάδα (3%), η Κύπρος (3%), η Ηπειρος (3%), τα νησιά του Ιονίου (2%) και η Δυτική Μακεδονία (1%).

Οι σπουδαστές

Την ίδια ώρα, αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι πλέον μόλις το 16% των νέων σπουδαστών προέρχεται από οικογένεια όπου ένας από τους δύο γονείς απασχολείται άμεσα στη ναυτιλιακή βιομηχανία – το 84% των πρωτοετών σπουδαστών προέρχεται από μη ναυτικές οικογένειες. Επιπλέον, το ποσοστό των σπουδαστών που προέρχονται από ναυτικές οικογένειες παρουσιάζει μείωση της τάξεως του 4% σε σχέση με τα στοιχεία του 2010 (20%).

Για να επιτευχθεί αλλαγή ρότας, η Ενωση Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ) έχει θέσει ως προαπαιτούμενο τη θεσμική βελτίωση της ναυτικής εκπαίδευσης και τη δυνατότητα ενίσχυσης του αριθμού νέων σπουδαστών στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό λαμβάνονται πρωτοβουλίες για να διατηρηθεί η ναυτική τεχνογνωσία και η ναυτιλιακή παράδοση και πρωτίστως, βέβαια, να έχει μέλλον η ελληνική ναυτιλία.

Σε μία προσπάθεια να επανέλθουν οι νέοι στη θάλασσα και να αναβιώσουν αυτές οι παραδοσιακές «μήτρες» δημιουργίας Ελλήνων ναυτικών, δημιουργήθηκαν διαφημιστικές καμπάνιες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και ημερίδες σε περιοχές με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη ναυτική εκπαίδευση προκειμένου να υποστηριχθεί το ενδιαφέρον των νέων της περιφέρειας και να διατηρηθεί ο σταθερός δίαυλος επικοινωνίας με την αγορά εργασίας.

Ενημέρωση

Μία από τις πρωτοβουλίες ήταν η εκστρατεία ενημέρωσης της ΕΕΕ για τις ευκαιρίες επαγγελματικής σταδιοδρομίας που προσφέρει η θάλασσα και το ναυτικό επάγγελμα, καλώντας τους νέους Ελληνες να έρθουν κοντά στη ναυτιλία για να την επανδρώσουν, είτε ως αξιωματικοί είτε ως πληρώματα. Με σύνθημα «μια θάλασσα ευκαιρίες», η καμπάνια είχε σκοπό να αναδειχθεί το ναυτικό επάγγελμα και οι προοπτικές σταδιοδρομίας που παρουσιάζει σε όποιον το επιλέξει.

Το «κυνήγι» προσέλκυσης των νέων στη ναυτοσύνη παραμένει ενεργό και η οργάνωση νέων εκστρατειών για την αναβίωση της ναυτοσύνης, ιδιαίτερα σε περιοχές που συνδέονται άρρηκτα με τον κλάδο, είναι αναγκαία. Για να συμβεί αυτό απαιτείται μια ενιαία στρατηγική με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων και η προβολή της διαχρονικής οικονομικής συμβολής της ναυτιλίας στη χώρα.

Στη μακραίωνη ιστορία του ελληνικού έθνους η εμπορική ναυτιλία διαδραμάτισε και συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη όσο και στη διεθνή προβολή της Ελλάδας. Ως εκ τούτου, κοινό όραμα είναι να συνεχιστεί μια παράδοση που ξεκίνησε από τους ιστορικούς ναυτικούς τόπους και σταδιακά εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα, συντελώντας στο σύγχρονο ελληνικό ναυτιλιακό θαύμα.