Οι επιπτώσεις μιας αναθεώρησης των δημοσιονομικών στόχων στην Ευρωζώνη

Οι συσσωρευμένες αρνητικές οικονομικές συνέπειες των δυο τελευταίων παγκόσμιων οικονομικών κρίσεων (i.e. η Παγκόσμια Χρηματοοικονομική Κρίση του 2007-08 και η Πανδημία COVID-19 του 2020) είχαν ως αποτέλεσμα το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη να ανέβει στο 97% στο τέλος του 2020[1]. Αυτή ήταν και η υψηλότερη τιμή από την ίδρυση της Ευρωζώνης το 1999 και απέχει αρκετά από τον επίσημο δημοσιονομικό στόχο του 60% που με βάση τους υφιστάμενους δημοσιονομικούς κανόνες κάθε χώρα της Ευρωζώνης δεν πρέπει να ξεπερνά[2].

Παρόλο που και οι δυο κρίσεις προκλήθηκαν από εξωγενείς για την οικονομία της Ευρωζώνης αιτίες, οι οικονομικές επιπτώσεις στις διάφορες οικονομίες της Ευρωζώνης υπήρξαν αρκετά ασύμμετρες. Συγκεκριμένα οι οικονομίες της Περιφέρειας επλήγησαν δυσανάλογα σε σχέση με τις οικονομίες του Πυρήνα[3].

Αυτό οφείλεται στις προϋπάρχουσες μακροοικονομικές ανισορροπίες μεταξύ των χωρών του Πυρήνα και της Περιφέρειας. Όπως φαίνεται και στο Γράφημα 1 από το 1999 η Περιφέρεια είναι καθαρός εισαγωγέας από τον Πυρήνα και ταυτόχρονα συσσωρεύει ελλείματα στο εξωτερικό της ισοζύγιο σε αντίθεση με τον Πυρήνα που συσσωρεύει πλεονάσματα. Όσον αφορά τα δημοσιονομικά μεγέθη, το δημόσιο χρέος στην Περιφέρεια είναι σταθερά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο του Πυρήνα. Αυτές οι μακροοικονομικές ανισορροπίες μεταξύ της Περιφέρειας και του Πυρήνα είχαν ως συνέπεια τα επιτόκια δανεισμού από τις διεθνείς χρηματαγορές κεφαλαίου να αποκλίνουν μεταξύ των δυο ζωνών ειδικά μετά το ξέσπασμα των κρίσεων. Με τα επιτόκια δανεισμού στην Περιφέρεια να είναι σταθερά μεγαλύτερα από τα επιτόκια του Πυρήνα.

Οι μακροοικονομικές ανισορροπίες μεταξύ χωρών της ζώνης του Ευρώ συνυπάρχουν με σημαντικές ανισότητες στην κάθε χώρα. Το Γράφημα 2 παρουσιάζει διάφορους σημαντικούς δείκτες που μετράνε την οικονομική ανισότητα της κάθε χώρας, όπως ο δείκτης που μετράει την ανισότητα πλούτου και ο δείκτης που μετράει την ανισότητα εισοδήματος. Μια συγκριτική παράθεση αυτών των δεικτών για την Περιφέρεια και τον Πυρήνα, δείχνει ότι η Περιφέρεια τα πάει καλυτέρα όσον αφορά τους δείκτες που μετράνε την ανισότητα πλούτου σε σχέση με τον Πυρήνα. Αντίθετα τα πάει χειροτέρα στους δείκτες που μετράνε την ανισότητα εισοδήματος.

Στην εργασία μας αναπτύσσουμε ένα οικονομικό υπόδειγμα για την Ευρωζώνη που να εξηγεί τα εμπειρικά χαρακτηριστικά που περιγράφονται στα Γραφήματα 1 και 2.

Εν συνεχεία χρησιμοποιούμε αυτό το υπόδειγμα ως εργαστήριο για την μελέτη δημοσιονομικών πολιτικών που έχουν ως στόχο την μείωση του δημοσίου χρέους (δημοσιονομική προσαρμογή) στην Ευρωζώνη. Συγκεκριμένα, μας ενδιαφέρει να μελετήσουμε τις οικονομικές επιπτώσεις που θα είχε μια αναθεώρηση των υφιστάμενων δημοσιονομικών στόχων που πρέπει να επιτύχουν οι χώρες τις Ευρωζώνης (εκ των πραγμάτων της Περιφέρειας) για το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Τα κύρια αποτελέσματα της έρευνας μας είναι τα εξής:

Πρώτον, η ασυμμετρία που παρατηρείται στο μέγεθος του δημοσίου χρέους μεταξύ της Περιφέρειας και του Πυρήνα εξηγεί σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο τις μακροοικονομικές ανισορροπίες στην Ευρωζώνη αλλά και τις διαφορές στην οικονομική ανισότητα μέσα στην κάθε χώρα της Ευρωζώνης.

Δεύτερον, στα πλαίσια του αυτού του υποδείγματος βρίσκουμε ότι μια αναθεώρηση των υφιστάμενων δημοσιονομικών στόχων για το δημόσιο χρέος προς τον «δημοσιονομικό ρεαλισμό» θα μπορούσε να περιορίσει το κόστος της δημοσιονομικής προσαρμογής για όλους τους πολίτες της Ευρωζώνης είτε κατοικούν στον Πυρήνα είτε στην Περιφέρεια. Με τον όρο «δημοσιονομικό ρεαλισμό» ορίζουμε την αναθεώρηση των δημοσιονομικών στόχων για τις χώρες με υψηλά δημοσιά χρέη πιο κοντά στις τρέχουσες τιμές, π.χ. από 60% σε 100%. Μια τέτοια αναθεώρηση δεν θα δημιουργούσε μια σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ του Πυρήνα και της Περιφέρειας αφού θα ήταν αμοιβαία επωφελής. Ωστόσο, το μεγαλύτερο όφελος θα το είχαν οι σχετικά πιο φτωχοί πολίτες της Περιφέρειας.

Επίσης εξετάζουμε και ένα δημοσιονομικό σενάριο στο οποίο οι χώρες του Πυρήνα αυξάνουν το δημόσιο χρέος τους στο 100% του ΑΕΠ (δημοσιονομική επέκταση) ενώ οι χώρες της Περιφέρειας μειώνουν το δημόσιο χρέος στο 100% του ΑΕΠ (δημοσιονομική προσαρμογή). Αυτό θεωρείτε από πολλούς οικονομολόγους ως ένα σενάριο «δημοσιονομικής διευκόλυνσης» του Πυρήνα στην Περιφέρεια. Παρολαυτά στο πλαίσιο του υποδείγματος μας, το σενάριο της «δημοσιονομικής διευκόλυνσης» δεν είναι καλύτερο από το σενάριο του «δημοσιονομικού ρεαλισμού», ειδικά για τους σχετικά φτωχότερους πολίτες της Περιφέρειας.

Τέταρτον, η κοινή νομισματική πολιτική μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα της αναθεώρησης των δημοσιονομικών στόχων μέσω των επιτοκίων. Μια πιο επιθετική αύξηση των επιτοκίων που έχει ως στόχο την ταχεία καταπολέμηση του πληθωρισμού ευνοεί κυρίως τους σχετικά πλούσιους πολίτες της Ευρωζώνης μειώνοντας το όφελος μιας ενδεχόμενης αναθεώρησης των δημοσιονομικών στόχων για τους σχετικά πιο φτωχούς.

Ολόκληρο το δοκίμιο εδώ

*Xiaoshan Chen, Spyridon Lazarakis, Petros Varthalitis

1 Βλέπε Eurostat.

2 Βλέπε Συνθήκη του Μάαστριχτ και Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

3 Η Περιφέρεια περιλαμβάνει χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα ενώ ο Πυρήνας περιλαμβάνει χώρες όπως η Αυστρία, η Γερμανία και η Ελλάδα.