Σύγχυση για τη μεταπολεμική ασφάλεια της Ουκρανίας

Ο πόλεμος που ξέσπασε πριν από ακριβώς ένα έτος στην Ουκρανία είναι ο δεύτερος. Η πρώτη ρωσική εισβολή είχε πραγματοποιηθεί το 2014 στην Κριμαία. Η Δύση έχει εκδηλώσει την ειλικρινή της πρόθεση να προστατεύσει την Ουκρανία από την επόμενη ρωσική εισβολή, από τον τρίτο πόλεμο δηλαδή, ενώ ακόμη μαίνεται ο δεύτερος στα πεδία των μαχών. Οι ιδέες και οι πρωτοβουλίες της όμως μοιάζουν απογοητευτικά ανεπαρκείς. Και τα μηνύματα που λαμβάνουν το Κίεβο και η διεθνής κοινότητα είναι τελείως συγκεχυμένα, παρατηρεί σε «επετειακό» άρθρο της η ρεπόρτερ του περιοδικού Politico, Λίλι Μπάιερ.

Πόλεμος στην Ουκρανία: Ένα χρόνο μετά την έναρξή του – Οι απώλειες σε αριθμούς [γραφήματα]

Τα μπερδεμένα μηνύματα των συμμάχων αποκαλύφθηκαν πλήρως το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, όταν ο βρετανός πρωθυπουργός Ρίσι Σουνάκ παρουσίασε μια τολμηρή μεν, πλην αόριστη πρόταση για μια νέα «Χάρτα» που θα διασφαλίζει την ασφάλεια της Ουκρανίας σε μακροπρόθεσμη βάση.

«Πρέπει να δείξουμε ότι θα παραμείνουμε δίπλα τους, πρόθυμοι και ικανοί να τους βοηθήσουμε να υπερασπιστούν τη χώρα τους ξανά και ξανά», δήλωσε ο βρετανός πρωθυπουργός στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου.

Ενόψει της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο στη Λιθουανία, ο Σουνάκ υποσχέθηκε ότι «θα συγκεντρώσουμε τους φίλους και τους συμμάχους μας για να αρχίσουμε να υλοποιούμε αυτές τις μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις μας». Διότι «στόχος της συνάντησης στο Βίλνιους θα πρέπει να είναι η σφυρηλάτηση μιας νέας Χάρτας που θα θωρακίζει την Ουκρανία από τη μελλοντική ρωσική επιθετικότητα».

Διαχείριση των προσδοκιών

Κληθέντες να σχολιάσουν την ομιλία του Σουνάκ αξιωματούχοι από διάφορες νατοϊκές χώρες, άλλοι εξέφρασαν την αμηχανία τους, άλλοι την a priori και δίχως προϋποθέσεις υποστήριξη της ούτως ή άλλως θολής πρότασης Σουνάκ και άλλοι την απορία (αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα και την αμηχανία τους) για την βρετανική πρόταση.

«Όλα αυτά είναι τέλεια, αλλά τι είδους διαβεβαιώσεις θα παράσχουμε;», αναρωτήθηκε ο υπουργός Εξωτερικών της Λετονίας Έντγκαρς Ρίνκεβικς ερωτηθείς σχετικά.

«Δεν είναι σαφές τι είδους διαβεβαιώσεις θα μπορούσαν να δοθούν στο Κίεβο, που θα το διασφαλίζουν από μια μελλοντική επίθεση», συμφώνησε ένας Βορειοευρωπαίος αξιωματούχος που θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του. Ο αξιωματούχος πρόσθεσε ότι «η Ουκρανία θεωρείται μέλος της ευρωατλαντικής οικογένειας» και καλωσόρισε τις «ιδέες από το Ηνωμένο Βασίλειο και από άλλες χώρες». Τόνισε όμως ότι «όλες οι ιδέες είναι ευπρόσδεκτες, αρκεί να διαχειριζόμαστε και τις προσδοκίες».

Ανώτερος αξιωματούχος χώρας της Ανατολικής Ευρώπης, από τις τελευταίες που εντάχθηκαν στην Ευρωατλαντική Συμμαχία, μιλώντας στο Politico επίσης υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας ήταν πιο ειρωνικός. «Εχουν τον τρόπο οι Βρετανοί να λένε όμορφα λόγια», παρατήρησε.

Ντελικάτα ζητήματα

Η αντιμετώπιση της βρετανικής πρότασης τόσο από παλαιούς όσο και από νέους συμμάχους του ΝΑΤΟ δείχνει τη σύγχυση που επικρατεί στο ευαίσθητο θέμα της στήριξης της Δύσης προς την Ουκρανία, σημειώνει η ρεπόρτερ του αμερικανικού διαδικτυακού περιοδικού. Διότι η ιδέα μιας μακροπρόθεσμης αμυντικής συμφωνίας με το Κίεβο έχει μεν ανταπόκριση, αλλά κυρίως σε θεωρητικό επίπεδο. Για πολλούς εκ των συμμάχων είναι πολύ πρόωρο να μπει η συζήτηση σε λεπτομέρειες ενόσω ακόμα διαρκεί ο πόλεμος.

Η Λίλι Μπάιερ εξηγεί ότι οι δισταγμοί της Δύσης έχουν να κάνουν με την πιθανότητα να εμπλακεί το ΝΑΤΟ σε απευθείας πολεμική σύγκρουση με τη Ρωσία. «Το Κίεβο ήθελε εδώ και καιρό να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ το συντομότερο δυνατό, ώστε να δεσμευθεί η Ουκρανία με την βασική αρχή της Συμμαχίας ότι η εκδήλωση επίθεσης εναντίον ενός συμμάχου ισοδυναμεί με επίθεση εναντίον όλων», γράφει χαρακτηριστικά.

Όμως, «η ενσωμάτωση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι μια κίνηση που θα μπορούσε να προκαλέσει ανεξέλεγκτη και εκτεταμένη πολεμική ανάφλεξη», παρατηρεί η ρεπόρτερ. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν «διαμαρτύρεται συχνά για την επέκταση της συμμαχίας προς Ανατολάς και αυτή προτάσσει ως δικαιολογία για τον πόλεμο που ξεκίνησε».

Δεν θέλουν εμπλοκή

Έχοντας αντιληφθεί ότι διαρκούντος του πολέμου δεν θα ήταν δυνατό να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, η Ουκρανία κατέβασε τον πήχη των προσδοκιών της και ζήτησε από τις φιλικές προς αυτή χώρες της Δύσης να της παράσχουν τουλάχιστον «εγγυήσεις ασφαλείας». Αυτό σημαίνει ουσιαστικά να υποσχεθούν ότι θα προστρέξουν για βοήθεια εάν η Ρωσία εισβάλει ξανά στην Ουκρανία.

Και πάλι όμως πολλές νατοϊκές χώρες έχουν αποφύγει προσεκτικά να δεσμευθούν ή τέλος πάντων να απαντήσουν θετικά και με σαφήνεια στις απαιτήσεις του Κιέβου, ερχόμενες έτσι σε αντίθεση με όσες συμμάχους τους ενστερνίζονται πραγματικά και πιέζουν για την οικοδόμηση μιας στενότερης σχέσης μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ουκρανίας.

Πολύ ειλικρινέστερο το ΝΑΤΟ από τις μεγαλόστομες κυβερνήσεις κάποιων κρατών-μελών του, έχει επανειλημμένα ξεκαθαρίσει ότι ενώ υποστηρίζει αναφανδόν και άνευ όρων το Κίεβο, δεν θέλει επ’ ουδενί να γίνει μέρος της σύγκρουσης. Έτσι επισήμως παρέχει στην Ουκρανία στρατιωτική βοήθεια, δίχως όμως θέτει σε κίνδυνο τη ζωή όσων υπηρετούν στις στρατιωτικές δυνάμεις της Συμμαχίας. Στέλνει δηλαδή μόνο συγκεκριμένα όπλα και πολεμοφόδια, συντονίζοντας τις αποστολές αυτές μέσω μιας ομάδας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, που είναι γνωστή ως Ramstein.

Η ομιλία του Σουνάκ το περασμένο Σαββατοκύριακο έφερε στο προσκήνιο όλες αυτές τις «ρωγμές» και τις αδυναμίες όχι τόσο στην ενότητα των Συμμάχων όσο στη φρασεολογία που χρησιμοποιούν έναντι του Κιέβου. Και βέβαια ανέδειξε το βαθμό της (αν)ειλικρίνειας των κρατών-μελών και την ασυνέπεια λόγων και έργων όσων σπεύδουν να καλλιεργήσουν υπέρμετρες προσδοκίες στους δοκιμαζόμενους Ουκρανούς.

Ήξεις αφίξεις του Σουνάκ

Η ρεπόρτερ του Politico θεωρεί ότι η πρόταση του Βρετανού πρωθυπουργού είναι ασαφής. Οραματίζεται, γράφει, μια συμμαχία ομοϊδεατών χωρών που θα αναλάμβαναν δεσμεύσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, αλλά δεν παρέχει λεπτομέρειες τι θα συνεπαγόταν μια «Χάρτα», ενώ δεν εξηγεί τι είδους «διαβεβαιώσεις» θα παρείχαν οι χώρες-μέλη και το ίδιο το ΝΑΤΟ στο Κίεβο.

Ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει υποστηρίξει την ιδέα μιας «φόρμουλας ειρήνης» που θα περιλαμβάνει μια διεθνή διάσκεψη για τη μεταπολεμική «αρχιτεκτονική ασφάλειας» της Ευρώπης με τελική κατάληξη ενός «Συμφώνου Ασφαλείας» για το Κίεβο. Πρόκειται για μια ιδέα που ανέπτυξε ο Ζελένσκι με τον πρώην γ.γ. του ΝΑΤΟ Άντερς Φογκ Ρασμούσεν και η οποία προβλέπει αμυντικές επενδύσεις από τους Συμμάχους στην Ουκρανία καθώς και προμήθειες όπλων που θα βελτιώσουν μακροπρόθεσμα την αμυντική ικανότητα της Ουκρανίας.

Ορισμένοι αξιωματούχοι ερμήνευσαν τη διατύπωση της ομιλίας του Σουνάκ στο Μόναχο ως χειρονομία για να καθησυχαστεί η Ουκρανία, μια και οι Σύμμαχοι της είχαν υποσχεθεί ήδη από το μακρινό 2008 ένταξη στο ΝΑΤΟ (σε σύνοδο κορυφής που είχε πραγματοποιηθεί τότε στο Βουκουρέστι, μόλις τρία ή τέσσερα χρόνια μετά τη διαβεβαίωση που είχε δώσει ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους Β’ στον Πούτιν ενόψει της διεύρυνσης της ΕΕ προς Ανατολάς ότι δεν είχε σκοπό και το ΝΑΤΟ να επεκταθεί προς Ανατολάς).

Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Ουκρανία ζήτησε την επείγουσα υλοποίηση της υπόσχεσης των Συμμάχων του 2008. «Ενώ είναι κοινή η αίσθηση στο εσωτερικό της Συμμαχίας ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να ενταχθεί ενόσω ο πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη, υπάρχει πίεση από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προκειμένου να απευθύνει το ΝΑΤΟ ένα ισχυρό μήνυμα αλληλεγγύης προς το Κίεβο κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής της Λιθουανίας το καλοκαίρι», γράφει η Λίλι Μπάιερ.

Ο λετονός υπουργός Έντγκαρς Ρίνκεβικς είπε ότι στόχος της Ουκρανίας παραμένει η ένταξη στο ΝΑΤΟ, αλλά το Κίεβο «δεν αναμένει καμία απόφαση για αυτό εφέτος». Γι’ αυτό, πρόσθεσε, οι Σύμμαχοι είναι έτοιμοι να συμμετάσχουν και να βοηθήσουν για την κατάρτιση ενός «χάρτη ασφαλείας». Αρκεί αυτός να αποτελεί «ένα τολμηρό εργαλείο για να βοηθήσουμε την Ουκρανία, όχι για να επαναλάβουμε απλώς τις παλιές δηλώσεις αλληλεγγύης».

Δεν είναι σαφές πόσο μακριά είναι διατεθειμένοι να το πάνε οι Σύμμαχοι, γράφει το Politico. Το Σαββατοκύριακο στο Μόναχο ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν επέμεινε ότι η χώρα του «πρέπει να μείνει έξω» από τον πόλεμο». Ο εθνικιστής ηγέτης βλέπει τα πράγματα βέβαια αρκετά διαφορετικά, αφού διευκρίνισε ότι «ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι ένας πόλεμος μεταξύ των στρατών του Καλού και του Κακού, αλλά ένας πόλεμος μεταξύ των στρατευμάτων δύο σλαβικών χωρών».

Στην άλλη πλευρά του φάσματος, υπάρχουν Σύμμαχοι που βλέπουν την πρόταση του Σουνάκ ως ανεπαρκή, παρατηρεί η Μπάιερ.

Η Ουάσιγκτον κρατά το κλειδί

Τον τόνο στο ΝΑΤΟ και εν γένει στη Δύση δίνει βεβαίως η Ουάσιγκτον. «Αυτή τη στιγμή είμαστε επικεντρωμένοι σε αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να υποστηρίξουμε τις προσπάθειες της Ουκρανίας επί του πεδίου, καθώς οι δυνάμεις της χώρας υπερασπίζονται τη χώρα τους ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα», δήλωσε ένας Αμερικανός αξιωματούχος, ο οποίος επίσης μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.

Η Αμερική, είπε ο αξιωματούχος, «είναι δεσμευμένη στη μακροπρόθεσμη εκπαίδευση, βοήθεια και εταιρική σχέση που θα επιτρέψει στην Ουκρανία να αποτρέψει και να υπερασπιστεί τον εαυτό της με βάση τα πλεονεκτήματα της». Είναι αν μη τι άλλο σαφές έως πού προτίθεται να φτάσει η Δύση για να βοηθήσει το Κίεβο για να αντιμετωπίσει τη ρωσική επιθετικότητα.

Άλλος Αμερικανός αξιωματούχος, με ονοματεπώνυμο αυτός καθώς πρόκειται για τον πρέσβη της Ουάσιγκτον στην ΕΕ Μαρκ Τζίτενσταϊν, κληθείς να σχολιάσει την ομιλία Σουνάκ είπε ότι «είναι ανάγκη να επικεντρωθούμε στο εδώ και τώρα και αυτή τη στιγμή προσπαθούμε να βοηθήσουμε την Ουκρανία να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο». Κι αυτός σαφής, αλλά δίχως προοπτική η σκέψη του. Εκτός κι θεωρεί δεδομένο ο πρέσβης ότι είτε οι Ουκρανοί είτε οι Ρώσοι θα πολεμήσουν μέχρις ενός.

«Ας μη γελιόμαστε, οι ΗΠΑ κρατούν το κλειδί», συνόψισε Ανατολικοευρωπαίος αξιωματούχος.