Τι συμβαίνει στον κόσμο της αμερικανικής πρόκλησης;

Δύο βιβλία με είχαν εντυπωσιάσει στη δεκαετία του 1960. Το ένα ήταν «Η αμερικανική πρόκληση» του Ζαν-Ζακ Σερβάν Σρεμπερ, ιδρυτή και εκδότη τότε του γαλλικού περιοδικού «Λ΄ Εξπρές» και το άλλο του αείμνηστου Ζαν-Φρανσουά Ρεβέλ,(1924-2006), φιλόσοφου και δημοσιογράφου, με τίτλο «Ούτε Μαρξ, ούτε Ιησούς».

Από διαφορετικές οπτικές «γωνίες», οι δύο συγγραφείς, με ρεαλισμό και βάσει γεγονότων, τόνιζαν ότι οι ΗΠΑ για πάρα πολλά χρόνια θα είναι η πρώτη οικονομική δύναμη στον κόσμο και η χώρα της δεύτερης παγκόσμιας επανάστασης.

ΗΠΑ: Πόσο η πολιτική κρίση επηρεάζει την οικονομία και τις επενδύσεις

«Οι αμερικανικές εταιρείες είναι απίστευτα δημιουργικές, οργανωμένες και έξυπνα δυναμικές, συγκριτικά πλεονεκτήματα που τους ανοίγουν νέες αγορές», έγραφε ο Σερβάν Σρεμπέρ.

«…Η Αμερική», τόνιζε ο Ρεβέλ, «…παρά τις διάφορες «προοδευτικές» ανοησίες που εκτοξεύονται εναντίον της, είναι η μοναδική χώρα που εφεύρε αυτή την ανατρεπτική μέθοδο που ονομάζουμε αμφισβήτηση. Για πρώτη φορά στην ιστορία, στην Αμερική, μια ισχυρή μάζα διαμαρτυρήθηκε για τον ιμπεριαλισμό της κυβέρνησης της και άρχισε να μάχεται για την ισότητα των φύλων, την αποτίναξη της ηθικής καταπίεσης, την καταπολέμηση του ρατσισμού και τη δημιουργία μιας πολυφυλετικής και πολυκεντρικής κοινωνίας… Υπό αυτή την έννοια, η σημερινή Αμερική είναι η δεξαμενή στην οποίαν συνυπάρχουν όλες οι μορφές συγκρούσεων και όλες οι δυνατότητες επαναστατικών λύσεων της εποχής μας…».

Εξήντα χρόνια μετά την έκδοση των πιο πάνω βιβλίων, ο Μάρτιν Γουόλφ, κορυφαίος αρθρογράφος των «Φαϊνάνσιαλ Ταϊμς» και συγγραφέας, μας λέει ότι «στις μέρες μας όταν οι Η.Π.Α. μιλάνε ο κόσμος ακούει». Διότι, κατά την άποψή του, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, είναι η δύναμη με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο. Όμως, αυτό δεν οφείλεται μόνο στο μέγεθος και τον πλούτο της, αλλά επίσης στη δύναμη των συμμαχιών της και του κεντρικού της ρόλου στη δημιουργία των θεσμών και των αρχών της σημερινής τάξης.

Ως γνωστόν από την ιστορική εξέλιξη, η Αμερική στο επίπεδο της διεθνούς οικονομίας, έπαιζε αποφασιστικό ρόλο στη δημιουργία των θεσμών του Bretton Woods, της Γενικής Συμφωνίας για τους Δασμούς και το Εμπόριο και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Προώθησε οκτώ διαδοχικούς γύρους πολυμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων. Κέρδισε τον Ψυχρό Πόλεμο εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Και από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, πίεσε για ένα βαθύ και ευρύ άνοιγμα της παγκόσμιας οικονομίας, καλωσορίζοντας την Κίνα στον ΠΟΕ το 2001. Είτε μας αρέσει είτε όχι, όλοι ζούμε στον κόσμο που έφτιαξαν οι ΗΠΑ

Και το ερώτημα που προκύπτει, είναι αυτό του πως οι ΗΠΑ βλέπουν τον σημερινό κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης, των γεωπολιτικών ανακατατάξεων , της περίφημης κλιματικής αλλαγής,αλλά και των τεράστιων ανακατάξεων σε γεωπολιτικό επίπεδο,με αντικείμενο τις θέσεις ισχύος και επιρροής.

Σε έναν πλανήτη που θα έχει σε λίγο 8 δισεκατομμύρια κόσμο, από τα οποία το 60% θα κατοικεί στην Αφρική, την Κίνα και την Ινδία, δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η Αμερική και η Δύση μαζί με αυτήν, βρίσκονται στο δρόμο της παρακμής. Τονίζουν έτσι ότι ο κόσμος μας μπήκε στη μετα-αμερικανική και μετα-φιλελεύθερη τάξη, στο πλαίσιο της οποίας αναδύονται νέες και αυταρχικές δυνάμεις, όπως η Κίνα και το Ισλάμ.

Καθώς κάποιες νεοαναδυόμενες χώρες δείχνουν να λάμπουν, πολλοί Αμερικανοί και άλλοι Δυτικοί, πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ έχουν χάσει την λάμψη τους. Διχασμένοι και πολιορκημένοι, οι με­λαγχολικοί Αμερικανοί υποψιάζονται ότι οι καλύτερες μέρες της χώρας τους έχουν περάσει. Οι φιλελεύθερες κοινωνίες παντού ζο­ρίζονται. Ο εθνικισμός και ο λαϊκισμός υπονομεύουν τον διεθνισμό που κάποτε στήριζε την παγκόσμια ηγεσία των Ηνωμένων Πολι­τειών. Αισθανόμενες αίμα στο νερό, η Κίνα , η Ρωσία και το Ισλάμ,έχουν σπεύσει να αμφισβητήσουν επιθετικά την ηγεμονία των Η.Π.Α., τον φιλελευθερισμό, και την δημοκρατία. Τον Φεβρουάριο του 2022, λίγο πριν τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping και ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, εξέδωσαν μια κοινή διακήρυξη αρχών για μια «νέα εποχή», κατά την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα ηγούνται του κόσμου.Ήταν μια βολή διόλου άσχετη με την τελευταία ισλαμική επίθεση κατά του Ισραήλ από τους τρομοκράτες της ιρανικής Χαμάς.

Και το εύλογο ερώτημα που τίθεται,είναι αυτό του κατά πόσον Αμερική και Δύση βρίσκονται σε φάση παρακμής,  ικανής να καταλήξει στην αποδυνάμωση τους.

Την τοποθέτηση αυτή  την αμφισβητούν καθηγητές όπως ο Kagan και ο Τζων Ικευμπαρρυ, που τονίζουν ότι ναι μεν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα μετασχηματισμού στην αμερικανική κοινωνία και οικονομία, δεν πρόκειται όμως για παρακμή και καταβύθιση.

To σκληρό αφήγημα της παρακμής αγνοεί βαθύτερες κοσμοϊ­στορικές επιρροές και συνθήκες που θα συνεχίσουν να καθιστούν τις Ηνωμένες Πολιτείες την κυρίαρχη παρουσία και τον οργανωτή της παγκόσμιας πολιτικής στον 21^ο αιώνα. Σίγουρα, κανείς δεν γνωρίζει το μέλλον, και κανείς δεν το κατέχει. Η επερχόμενη πα­γκόσμια τάξη θα διαμορφωθεί από πολύπλοκες, μεταβαλλόμενες, και δυσνόητες πολιτικές δυνάμεις και από τις επιλογές των αν­θρώπων που ζουν σε όλα τα μέρη του κόσμου. Παρ’ όλα αυτά, οι βαθιές πηγές της αμερικανικής ισχύος και επιρροής στον κόσμο εξακολουθούν να υφίστανται. Πράγματι, με την άνοδο του αυθάδη ανελεύθερου χαρακτήρα της Κίνας και της Ρωσίας, αυτά τα διακρι­τικά γνωρίσματα και οι ικανότητες έχουν έρθει πιο καθαρά στο προ­σκήνιο. Όσογια το Ισλάμ, παρά τον βίαιο χαρακτήρα του, σε κάποια φάση θα υποκύψει σε τεράστιες εσωτερικές αντιφάσεις του.

Το λάθος που κάνουν οι προφήτες της αμερικανικής παρακμής είναι να βλέπουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και την φιλελεύθερη τάξη τους ως μια ακόμη αυτοκρατορία που βρίσκεται σε ύφεση. Ο τροχός της ιστορίας γυρίζει, οι αυτοκρατορίες έρχονται και φεύγουν – και τώρα, υπονοούν, ήρθε η ώρα για τις Ηνωμένες Πολιτείες να ξεθω­ριάσουν. Ναι, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κατά καιρούς μοιάσει με μια αυτοκρατορία παλαιού τύπου. Αλλά ο ρόλος τους στον κόσμο βασίζεται σε πολύ περισσότερα από την αυτοκρατορική συμπερι­φορά του παρελθόντος· η ισχύς των ΗΠΑ δεν αντλεί μόνο από την  δύναμη αλλά και από ιδέες, θεσμούς, και αξίες που είναι πο­λύπλοκα συνυφασμένες με τον ιστό της νεωτερικότητας. Η παγκό­σμια τάξη που έχουν οικοδομήσει οι Ηνωμένες Πολιτείες μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι καλύτερο να θεωρείται όχι ως μια αυτοκρατορία αλλά ως ένα παγκόσμιο σύστημα, ένας εκτε­ταμένος πολύπλευρος πολιτικός σχηματισμός, πλούσιος σε εναλ­λαγές, που δημιουργεί ευκαιρίες για τους ανθρώπους σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Εξάλλου, το σύστημα αυτό ενεργοποιήθηκε αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τώρα είναι βέβαιο ότι θα αφυπνιστεί και μπροστά στην ισλαμική τρομοκρατική κτηνωδία, η οποία θεωρεί ότι μπορεί να γίνει καθεστώς.

Το πραγματικό πρόβλημα της Αμερικής είναι ότι μετά την επανάσταση της αμφισβήτησης του 1960, υπάρχει σήμερα κίνδυνος να υποκύψει στη βλακεία του κινήματος της αφύπνισης.