Το δόγμα ο «ρυπαίνων πληρώνει» αποκτά νέο νόημα

Reuters Breakingviews

Οι εταιρείες θα μάθουν με τον δύσκολο τρόπο ότι η ρύπανση του κόσμου έχει κόστος. Δέκα χρόνια μετά τη θανατηφόρα κατάρρευση του εργοστασίου της Rana Plaza που σκότωσε περισσότερους από 1.000 κακοπληρωμένους εργάτες κλωστοϋφαντουργίας στο Μπαγκλαντές, φθηνά ρούχα από πολυεστέρα από τη Shein, την Boohoo ή την Primark συνεχίζουν να γεμίζουν τις ντουλάπες μας πριν φτάσουν στη χωματερή. Εν τω μεταξύ, περισσότεροι από 350 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι μπουκαλιών Coca-Cola, περιτυλίγματα Mars και άλλα πλαστικά αντικείμενα απορρίπτονται κάθε χρόνο. Αυτό μπορεί να αλλάξει καθώς η καταστολή των αποβλήτων που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα θα εφαρμοστεί το 2024.

Το πλαστικό, μια σειρά από υπέροχα ευέλικτα και ανθεκτικά υλικά που προέρχονται από το πετρέλαιο, έχει γίνει πανταχού παρόν σε τομείς που κυμαίνονται από τα προϊόντα διατροφής μέχρι τη μόδα. Η επιτυχία του συνδέεται με το γεγονός ότι είναι φαινομενικά φθηνότερο από πιο βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις. Για παράδειγμα, τα δοχεία από βιοδιασπώμενα πλαστικά, όπως αυτά που παράγονται από την CJ Biomaterials, που ανήκει στην κορεατική εταιρεία τροφίμων και βιοτεχνολογίας CJ CheilJedang, μπορεί να είναι τρεις έως πέντε φορές πιο ακριβά από εκείνα που κατασκευάζονται από παρθένα πλαστικά με βάση ορυκτά καύσιμα. Το νήμα από πολυεστέρα τείνει να κοστίζει λιγότερο και να διαρκεί περισσότερο από το φυσικό ύφασμα.

Ωστόσο, το περιβαλλοντικό κόστος του κανονικού πλαστικού είναι 10 φορές υψηλότερο εφόσον ληφθούν υπόψη η διαχείριση των απορριμμάτων, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και η ζημιά στο οικοσύστημα. Η πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση, την οποία το Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής υπολόγισε σε πάνω από 3 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως το 2019 έναντι μιας αγοράς κόστους 370 δισεκατομμυρίων δολαρίων για όλα τα πλαστικά που παράγονται εκείνο το έτος, βαρύνουν επί του παρόντος τις κυβερνήσεις και τους καταναλωτές και όχι τις εταιρείες.

Οι «ρυπαίνοντες με πλαστικό» θα πρέπει σύντομα να αρχίσουν να πληρώνουν το μερίδιο που τους αναλογεί. Η Καλιφόρνια συζητά επί του παρόντος ένα νομοσχέδιο που θα απαιτούσε από τις εταιρείες κλωστοϋφαντουργίας να σχεδιάσουν, να χρηματοδοτήσουν και να εφαρμόσουν τη συλλογή, τη διαλογή και την ανακύκλωση των ενδυμάτων που παράγουν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρότεινε τον Ιούλιο οι εταιρείες μόδας είτε να συλλέγουν ένα σταδιακά αυξανόμενο ποσοστό ρούχων, λευκών ειδών ή υποδημάτων είτε να πληρώνουν ένα τέλος για το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων. Αυτό φαίνεται λογικό δεδομένου ότι το 85% των πεταμένων πουκαμίσων και φορεμάτων καταλήγουν σε χωματερές.

Η προσέγγιση, γνωστή ως εκτεταμένη ευθύνη του παραγωγού, βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο των συζητήσεων γύρω από μια συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τον τερματισμό της πλαστικής ρύπανσης, η οποία θα οριστικοποιηθεί το 2024. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικό, το δόγμα «ο ρυπαίνων πληρώνει» πρέπει να επιβάλλει αρκετά υψηλά τέλη για την αποτροπή της υπερπαραγωγής. Στη Γαλλία, όπου ένα τέτοιο σύστημα εφαρμόζεται από το 2007, το τέλος ανέρχεται κατά μέσο όρο σε μόλις 0,16 ευρώ ανά ένδυμα, λέει το Bloomberg. Οι στόχοι για τη μείωση της χρήσης του παρθένου πλαστικού, που έχει αυξηθεί κατά 11% παγκοσμίως από το 2018, είναι επίσης εξαιρετικά απαραίτητοι, αν και οι χώρες παραγωγής πετρελαίου, όπως η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία, είναι κατά των νομικά δεσμευτικών ανώτατων ορίων.

Οι επενδυτές δεν έχουν ακόμη κατανοήσει τον πιθανό αρνητικό αντίκτυπο της αύξησης του κόστους διαχείρισης αποβλήτων για τις εταιρείες. Οι μετοχές της ιδιοκτήτριας των Zara, Inditex και  της H&M σημείωσαν άνοδο περίπου 50% από τις αρχές Ιανουαρίου έως την 1η Δεκεμβρίου 2023, ενώ αυτές της εταιρείας εμφιάλωσης Coca-Cola HBC αυξήθηκαν κατά 8%. Εν τω μεταξύ, οι συμφωνίες στον τομέα των συσκευασιών, που αντιπροσωπεύουν το 40% των παγκόσμιων πλαστικών απορριμμάτων, ανθίζουν.

Ωστόσο, η οικονομική πρόκληση της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και παράλληλα του καθαρισμού του πλανήτη είναι τόσο τεράστια που πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να δρουν. Οι παγκόσμιοι εταιρικοί τιτάνες καλύτερα να ετοιμαστούν να πληρώσουν.