«Προβλέπω ότι η Κίνα θα κινηθεί ολοένα και περισσότερο προς την πολιτική ελευθερία εάν συνεχίσει την επιτυχημένη της μετάβαση στην οικονομική ελευθερία».

Αυτά λοιπόν είπε ο Μίλτον Φρίντμαν το 2003. Φαινόταν καλή ιδέα εκείνη την εποχή, ειδικά μετά τη μετατροπή των δικτατοριών της Ταϊβάν και της Νότιας Κορέας σε θυελλώδεις αλλά λειτουργικές δημοκρατίες. Όμως, όπως ανακαλύπτει τώρα ο Τζο Μπάιντεν, ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ λειτουργεί από μια πολύ διαφορετική συλλογιστική: ότι η κυριαρχία της Δύσης παρήλθε και το μείγμα της κυριαρχίας του Κομμουνιστικού Κόμματος και του κρατικού καπιταλισμού του Πεκίνου είναι ο τρόπος για να κάνει την Κίνα Μεγάλη ξανά.

Φαίνεται να τα καταφέρνει. Κάτω από τον κ. Σι, το Πεκίνο πραγματοποίησε γενοκτονία εναντίον της μειονότητας των Ουιγούρων της Κίνας, απείλησε την Ταϊβάν με εισβολή, έκλεισε μια δημοκρατική εφημερίδα στο Χονγκ Κονγκ, συγκάλυψε την προέλευση του Covid-19, και ούτω καθεξής. Ακόμα κι έτσι, η οικονομία της Κίνας συνεχίζει να αναπτύσσεται – αυξήθηκε περισσότερο από 18% το πρώτο τρίμηνο σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα – και ο Φρίντμαν φαίνεται τώρα να “είχε δει” πολύ λάθος τα σχετικά με τον καπιταλισμό και την ελευθερία.

Ή μήπως όχι;

Στην πραγματικότητα ο Φρίντμαν δεν ήταν ποτέ τόσο ντετερμινιστικός όσο μερικές φορές απεικονιζόταν. Ενώ υποστήριξε ότι μια ελεύθερη κοινωνία δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς μια ελεύθερη οικονομία, τόνιζε ότι το αντίθετο μπορούσε να υπάρξει: Μια ελεύθερη οικονομία θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς πολιτική ελευθερία.

Σήμερα ορισμένοι θα υποστήριζαν ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός δεν είναι εχθρός του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος αλλά σύμμαχός του. Υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό. Σίγουρα χωρίς την ευημερία που προσφέρουν το παγκόσμιο εμπόριο και οι επενδύσεις, το Πεκίνο δεν θα ήταν σε θέση να εκσυγχρονίσει τον στρατό του ή να χρησιμοποιήσει τις επενδύσεις και την ξένη βοήθειά του για να επεκτείνει την επιρροή του στο εξωτερικό. Όμως, η σχετική ασυλία του κ. Σι από τις ξένες πιέσεις δεν έχει καμία σχέση με οποιαδήποτε μοναδική ιδιοφυή ιδιότητα αυτού που ορισμένοι αποκαλούν «λενινισμό της αγοράς» αλλά με κάτι πολύ πιο πεζό: τον πληθυσμό της χώρας που φτάνει το  1,4 δισεκατομμύριο.

Το μέγεθος ήταν πάντα το δέλεαρ της Κίνας. Τη δεκαετία του 1930, ένας Αμερικανός επιχειρηματίας με έδρα τη Σαγκάη, ο Carl Crow, έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο “400 εκατομμύρια πελάτες”, σημειώνοντας τα τεράστια πλούτη που θα μπορούσε να είχε κάποιος αν μπορούσε να πουλήσει σε κάθε Κινέζο ένα μήλο την ημέρα. Μισό αιώνα αργότερα, όταν ο πληθυσμός είχε υπερδιπλασιαστεί και η Κίνα άρχισε να ανοίγει, οι λεπτομέρειες άλλαξαν, αλλά το όνειρο ήταν το ίδιο: Φανταστείτε να πουλάτε σε κάθε Κινέζικο μια Coca Cola!

Αυτό to μέγεθος είναι το ατού του κ. Σι. Οποιοδήποτε κράτος κανονικού μεγέθους, ακόμη και ένα σχετικά μεγάλο, όπως το Βιετνάμ ή η Ιαπωνία, στερείται απλώς τη δύναμη των επενδυτών και άλλων χωρών για να την “βγάζουν καθαρή” με όσα κάνει καθημερινά η Κίνα.

Ο κ. Σι δεν είναι ντροπαλός για τη χρήση αυτής της πίεσης. Δείτε την Αυστραλία. Τον Απρίλιο του 2020, ο πρωθυπουργός Σκοτ ​​Μόρισον ζήτησε μια ειλικρινή έρευνα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας σχετικά με την προέλευση του Covid-19. Αυτό ακολούθησε άλλες αποφάσεις που εξενεύρισαν το Πεκίνο, όπως η απόφαση της Καμπέρα να απαγορεύσει την Huawei για λόγους ασφαλείας από την συμμετοχή στο δίκτυο 5G και κριτική που ασκήθηκε στο Πεκίνο για τη μεταχείριση των Ουιγούρων.

Η απάντηση της Κίνας; Ένας ολοκληρωτικός πόλεμος στις εξαγωγές της Αυστραλίας. Τα αυστραλιανά κρασιά επλήγησαν ιδιαίτερα, καθώς η Κίνα επέβαλε δασμούς έως και 220% με πενταετή διάρκεια. Το αυστραλιανό βόειο κρέας, το κριθάρι, ο αστακός, η ξυλεία και ο άνθρακας έχουν επίσης πληγεί, κάτι που είναι ιδιαίτερα δύσκολο για μια οικονομία προσανατολισμένη στις εξαγωγές, όπως της Αυστραλίας.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι ξένοι που κάνουν επιχειρήσεις στην Κίνα σπεύδουν να υψώσουν λευκή σημαία όταν το Πεκίνο δείχνει δυσαρέσκεια. Ο John Cena, επαγγελματίας παλαιστής και σταρ της νέας ταινίας “Fast & Furious”, εξέδωσε πρόσφατα μια απογοητευτική συγγνώμη αφότου αναφέρθηκε στην Ταϊβάν ως “χώρα” κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης. Το Χόλιγουντ εκτιμά ότι η Κίνα φέρνει τώρα περισσότερα εισητήρια από τις ΗΠΑ.

Ωστόσο, η ιστορία του καπιταλισμού στην Κίνα δεν έχει τελειώσει. Κανείς δεν ξέρει πόση διάρκεια θα αποδειχθεί να έχουν οι ενέργειες του κ. Σι, όπως δεν είναι γνωστό το πραγματικό κόστος των πολλών αναποτελεσματικών πολιτικών της Κίνας. Σε τελική ανάλυση, κάποτε, δεν έχει περάσει πολύς καιρό απ’ όταν, οι τότε σοφοί έκριναν ότι η Αμερική ήταν καταδικασμένη να χάσει την παγκόσμια κυριαρχία της από ένα άλλο εμπορικό brand ασιατικού καπιταλισμού, την Ιαπωνία ΑΕ.

Εν τω μεταξύ, η Κίνα αντιμετωπίζει σημαντικούς περιορισμούς, συμπεριλαμβανομένης μιας ταχέως γηράσκουσας κοινωνίας και ενός υπερβολικά στρεβλωμένου δημογραφικού λόγω ανισότητας στους πληθυσμούς ανδρών και γυναικών. Και τα δύο είναι συνέπειες των καταστροφικών πληθυσμιακών πολιτικών της. Η Κίνα δεν έχει καν μετατρέψιμο νόμισμα. Και ο πολιορκητικός κριός που ο κ. Σι κομίζει στο Χονγκ Κονγκ δεν εμπνέει ακριβώς την εμπιστοσύνη σχετικά με την εκτίμηση που τρέφει το Πεκίνο για τα διεθνή χρηματοοικονομικά κέντρα.

Ο καπιταλισμός σε στιλ Κίνας απασχολεί τον Πρόεδρο Μπάιντεν. Όταν ανακοίνωσε το πρόγραμμα για την απασχόληση στις ΗΠΑ τον Μάρτιο, ο πρόεδρος πλασάρησε αυτήν την τεράστια αύξηση του ομοσπονδιακού ρόλου στην οικονομία ως τρόπο «να κερδίσει τον παγκόσμιο ανταγωνισμό με την Κίνα τα επόμενα χρόνια». Ο Μίλτον Φρίντμαν μπορεί κάποτε να ήταν πολύ αισιόδοξος για τις προοπτικές ελευθερίας στην Κίνα, αλλά αν ο Τζο Μπάιντεν σκοπεύει σοβαρά να ξεπεράσουν ανταγωνιστικά οι ΗΠΑ την Κίνα, σίγουρα η συνταγή Φρίντμαν για έναν πιο ελεύθερο, πιο ευκίνητο αμερικανικό διωτικό τομέα θα τον εξυπηρετούσε καλύτερα από μια “νερωμένη” εκδοχή της κυβερνητικά καθοδηγούμενης ανάπτυξης του Σι Τζινπίνγκ.

Μεταφράστηκε στα Ελληνικά από τον Οικονομικό Ταχυδρόμο

Πρόσφατα Άρθρα