Τι είδους «υπερδύναμη» είναι η Αμερική;

Όταν η Μάντλιν Ολμπράιτ ήταν υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ (1997-2001), μετά την ιστορική επίσκεψή της στη Βόρεια Κορέα, είχε δηλώσει ότι η χώρα της, περισσότερο από «υπερδύναμη» ήταν «απαραίτητη» στον εκκολαπτόμενο μετακκομουνιστικό κόσμο. Από τότε τα χρόνια πέρασαν και ο κόσμος μας άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει. Και μια σειρά από γεγονότα φέρουν στο προσκήνιο το ερώτημα: Αν δεχθούμε τον όρο της τότε Αμερικανίδας ΥΠΕΞ, αυτός ισχύει σήμερα;

Από το 2001 έως σήμερα, οι ΗΠΑ, μπορεί να έχουν στο ενεργητικό τους κάποιες επιχειρηματικές επιτυχίες και να διαπρέπουν ακόμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες, πλην όμως από γεωπολιτικής και οικονομικής πλευράς είναι ακόμα απαραίτητες; Εμπνέουν σε φίλους και αντιπάλους το κύρος και τον σεβασμό που πρέπει; Μήπως έχουν φθαρεί και αυτό τις αποδυναμώνει;

Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα στην Αμερική βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, σαφώς δε το περιεχόμενό της εξαρτάται από ποια οπτική γωνία την προσεγγίζει κανείς: Tην αμερικανική ή τη μη αμερικανική;

Για παράδειγμα, ο Ρόμπερ Κάγκαν, ανώτερος συνεργάτης στο Brookings Institution, τονίζει και έχει σοβαρά αποδεικτικά στοιχεία, ότι οι ΗΠΑ είναι υπερδύναμη, είτε αρέσει, είτε όχι. Μετά από μια διεξοδική ανάλυση στην τελευταία ελληνική έκδοση της επιθεώρησης «Foreign Affairs», ο Αμερικανός διανοούμενος γράφει με απόλυτη παρρησία:

«…Η πικρή αλήθεια είναι ότι στον πραγματικό κόσμο, η μόνη ελπίδα για τη διατήρηση του φιλελευθερισμού εγχωρίως και στο εξωτερικό, είναι η διατήρηση μιας παγκόσμιας τάξης που ευνοεί τον φιλελευθερισμό, και η μόνη δύναμη που μπορεί να υποστηρίξει μια τέτοια εκδοχή είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό δεν είναι μια έκφραση ύβρεως, αλλά μια πραγματικότητα που βασίζεται στις διεθνείς συνθήκες. Στην προσπάθεια διατήρησης αυτής της τάξης, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ασκήσει και θα ασκήσουν δύναμη, μερικές φορές ασυνήθιστα και αναποτελεσματικά, με απρόβλεπτο κόστος και ηθικά διφορούμενες συνέπειες. Αυτό σημαίνει η άσκηση δύναμης.

Οι Αμερικανοί φυσικά προσπάθησαν να απεκδυθούν αυτού του βάρους. Έχουν προσπαθήσει να εκχωρήσουν την ευθύνη, κρυπτόμενοι μερικές φορές πίσω από τον ονειρικό διεθνισμό, άλλες φορές πίσω από μια αποφασιστική παραίτηση του να αποδεχτούν τον κόσμο «όπως είναι», και πάντα με την άποψη ότι δεν υπάρχει σαφής και παρών κίνδυνος, μπορούν να παραμείνουν πίσω στο φανταστικό τους φρούριο.

Ήρθε η ώρα όμως να πούμε στους Αμερικανούς ότι δεν υπάρχει διαφυγή από την παγκόσμια ευθύνη και άρα πρέπει να σκεφτούν πέρα από την προστασία της πατρίδας.

Πρέπει να καταλάβουν ότι ο σκοπός του ΝΑΤΟ και άλλων συμμαχιών είναι να υπερασπιστούν όχι ενάντια σε άμεσες απειλές για τα αμερικανικά συμφέροντα, αλλά ενάντια στην κατάρρευση της τάξης που εξυπηρετεί καλύτερα αυτά τα συμφέροντα. Πρέπει να ειπωθεί ειλικρινά ότι το καθήκον της διατήρησης μιας παγκόσμιας τάξης είναι ατελείωτο και γεμάτο με κόστος αλλά προτιμάται από την όποια εναλλακτική. Η αποτυχία εναρμόνισης με τον αμερικανικό λαό οδήγησε την χώρα στην τρέχουσα δυσχέρειά της, με ένα μπερδεμένο και θυμωμένο κοινό να είναι πεπεισμένο ότι οι ηγέτες του προδίδουν τα αμερικανικά συμφέροντα, για τους δικούς τους άθλιους, «παγκοσμιοποιημένους» σκοπούς. Το αντίδοτο σε αυτό δεν είναι να το τρομάξουν για την Κίνα, και για άλλες απειλές, αλλά να γίνει προσπάθεια να εξηγηθεί, πάλι, γιατί η παγκόσμια τάξη που δημιούργησαν εξακολουθεί να έχει σημασία. Αυτή είναι η δουλειά για τον Τζο Μπάιντεν και τη νέα του διοίκηση….».

Και ως φαίνεται, αυτό είναι που διαδραματίζεται στις μέρες μας, υπό καταιγισμό ερωτημάτων. Διότι πέρα από αυτό που πιστεύουν οι Αμερικανικοί, υπάρχουν και αυτά που θέλουν οι αντίπαλοί τους, που τυχαίνει να είναι εχθρικοί προς κάθε έννοια ελευθερίας και δημοκρατίας.

Όμως, το όλο πλέγμα των νέων γεωπολιτικών συσχετισμών δεν πρέπει να υπεραπλουστεύεται. Θέλει η Κίνα να αναμορφώσει την παγκόσμια τάξη για να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα και να προβάλει την δική της εικόνα; Αυτό μπορεί να είναι το πιο σημαντικό ερώτημα στη γεωπολιτική σήμερα, αλλά οι απαντήσεις που δίνονται τείνουν να αποκαλύπτουν περισσότερα για τις σύγχρονες προκαταλήψεις, παρά για το πώς θα μοιάζει μια μελλοντική κινεζική υπερδύναμη.

Και τούτο διότι η σημερινή κινέζικη ισχύς είναι εξαιρετικά ευμετάβλητη και τα συστατικά της δεν αποτελούν εγγύηση για τη διάρκειά της.

Η κινεζική ισχύς σήμερα σχηματίζεται από το σύμπλεγμα του απολυταρχισμού, του καταναλωτισμού, των παγκόσμιων φιλοδοξιών και της τεχνολογίας (authoritarianism, consumerism, globalambitions, andtechnology). Ονομάστε το μοντέλο ACGT: Με τα ίδια αρχικά όπως τα νουκλεοτίδια στο DΝΑ. Aυτά τα σκέλη της κινεζικής ισχύος συνδυάζονται και ανασυνδυάζονται για να σχηματίσουν την σύγχρονη πολιτική ταυτότητα και προσέγγιση της Κίνας στον υπόλοιπο κόσμο. Το Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) θέλει να κλειδώσει τον έλεγχο του στην κινεζική κοινωνία, να ενθαρρύνει τον καταναλωτισμό στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, να επεκτείνει την παγκόσμια επιρροή του, και να αναπτύξει και να εξάγει την προηγμένη τεχνολογία της χώρας. Η θέση της Κίνας και οι μελλοντικές προοπτικές της δε μπορούν να γίνουν κατανοητές χωρίς να δούμε και τους τέσσερις αυτούς στόχους μαζί.

Το θέμα είναι αν οι στόχοι αυτοί μπορούν να επιτευχθούν και με ποιον τρόπο. Δεν είναι λίγοι οι διεθνείς παρατηρητές και μελετητές που υπογραμμίζουν ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην επίτευξη των παραπάνω στόχων δεν είναι η Δύση και οι ΗΠΑ, αλλά ο αυταρχισμός, η αλαζονεία και ο απύθμενος κυνισμός της κινεζικής ηγεσίας και του κόμματος που εκφράζει την πολιτική της φιλοσοφία. Μήπως λοιπόν σε κάποια φάση το φρούτο σαπίσει από μόνο του;