Προτεραιότητες η ανταγωνιστικότητα της ναυτιλίας και η πράσινη μετάβαση

Το 2021 ξεκίνησε με τον COVID-19 και την επιβολή lockdown στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Ωστόσο, η ναυτιλία άντεξε παρά την αβεβαιότητα. Καθώς ξεκίνησαν οι εκστρατείες εμβολιασμού στην Ευρώπη, οι πλοιοκτήτες αντιμετώπισαν νέες προκλήσεις που αφορούσαν στην εξασφάλιση της κινητικότητας και της ελεύθερης διακίνησης των ναυτικών και στην αναγνώρισή τους ως εργαζόμενων σε ουσιώδεις υπηρεσίες (key workers). Οι πλοιοκτήτες σε όλη την Ευρώπη εργάστηκαν αδιάκοπα με τις λιμενικές αρχές, τις εθνικές κυβερνήσεις και τις υγειονομικές αρχές για να εξασφαλίσουν την πρόσβαση των πληρωμάτων τους στον εμβολιασμό. Τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών-μελών, οι πλοιοκτήτες υποστήριξαν ότι οι ναυτικοί πρέπει να έχουν προτεραιότητα στις εθνικές στρατηγικές εμβολιασμού και στόχευσαν στο να διασφαλίσουν ότι οι ιδιαιτερότητες του ναυτικού επαγγέλματος αναγνωρίζονται από τις αρχές, για παράδειγμα κατά την έκδοση των πιστοποιητικών εμβολιασμού.

Καθώς η Ευρώπη άνοιξε ξανά και τα ταξίδια ξεκίνησαν σιγά-σιγά για τη θερινή περίοδο, η ταχεία ανάπτυξη και ανάπτυξη του ψηφιακού πιστοποιητικού COVID της ΕΕ μπορεί να ήταν επιτυχής, αλλά συνοδευόταν από λειτουργικές προκλήσεις. Η συνεπής εφαρμογή σε όλα τα κράτη-μέλη για τη διευκόλυνση των επιβατών (συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων μεταφορών) έγινε προτεραιότητα.

Η συνεχιζόμενη πανδημία δεν εμπόδισε τις φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή της πράσινης ατζέντας ως απάντηση στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής. Το 2021 δημοσιεύτηκε το φιλόδοξο κλιματικό πακέτο «Fit for 55», το οποίο στοχεύει στην εφαρμογή μίας εκτεταμένης στρατηγικής για την αντιμετώπιση των εκπομπών. Μεταξύ άλλων, νέες πολιτικές για τις μεταφορές και την ενέργεια με στόχο την επίτευξη μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030. Δύο κύριες προτάσεις αφορούν ειδικότερα στον κλάδο: η ένταξη της ναυτιλίας στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ (ETS) και η πρόταση FuelEU Maritime, η οποία στοχεύει στην προώθηση της ανάπτυξης και της υιοθέτησης βιώσιμων ναυτιλιακών καυσίμων.

Οι ευρωπαίοι πλοιοκτήτες έχουν συνεργαστεί στενά με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς για να συμβάλουν στη διαμόρφωση της προτεινόμενης νομοθεσίας ώστε να διασφαλιστεί κατά το δυνατόν η ανταγωνιστικότητα ιδιαίτερα της ευρωπαϊκής ναυτιλίας αλλά και η σταδιακή απεξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα. Η ECSA χαιρέτισε τους φιλόδοξους στόχους του πακέτου «Fit for 55», αναγνωρίζοντας ότι η κλιματική κρίση είναι μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες μας. Ωστόσο, οι ευρωπαίοι πλοιοκτήτες επέκριναν την έλλειψη συνοχής μεταξύ ορισμένων από τις προτάσεις.

Επιπλέον, η ECSA δημοσίευσε σε συνεργασία με το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο (ICS) μια μελέτη που υπογράμμισε τις αδυναμίες της πρότασης FuelEU Maritime, καθώς και τις κύριες θέσεις και προτάσεις της. Σαφής προτεραιότητα για τους ευρωπαίους πλοιοκτήτες ήταν και είναι η κοινή ευθύνη μεταξύ ναυτιλιακών εταιρειών και προμηθευτών καυσίμων, οι οποίοι θα πρέπει να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τη διαθεσιμότητα και την ποιότητα των καθαρότερων καυσίμων. Επιπλέον, η ECSA ξεκίνησε έναν ανοιχτό διάλογο για την πρόταση του ETS έξι μήνες πριν από τη δημοσίευσή της, διοργανώνοντας ένα διαδικτυακό σεμινάριο με συμμετέχοντες από τον κλάδο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ευρωβουλευτές και ΜΚΟ. Με την ευκαιρία αυτής της δημόσιας εκδήλωσης, δημοσίευσε τα κύρια σημεία πολιτικής που έθεταν τις προτεραιότητες και τους όρους από την πλευρά του κλάδου ώστε να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα του κλάδου κατά το μέγιστο δυνατό.

Η ECSA έθεσε τις σαφείς προτεραιότητές της σχετικά με την πρόταση ETS: τη δημιουργία ενός ταμείου ειδικά για τη ναυτιλία που θα διαθέσει τα έσοδα για τη χρηματοδότηση της έρευνας και καινοτομίας για την ανάπτυξη εναλλακτικών βιώσιμων καυσίμων και τεχνολογιών αλλά και τη γεφύρωση της διαφοράς κόστους μεταξύ εναλλακτικών πράσινων καυσίμων και των συμβατικών καυσίμων. Οι ευρωπαίοι πλοιοκτήτες έθεσαν επίσης ως μεγάλη προτεραιότητα τη μετακύλιση του κόστους του ETS στους ναυλωτές με βάση την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Για να επιτύχουμε την απαλλαγή από τις εκπομπές αερίων, δεν πρέπει να παραβλέπουμε την ανάγκη χρηματοδότησης του κλάδου. Η ναυτιλία βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση ως προς την απεξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα και για να φτάσουμε στον τελικό στόχο, θα πρέπει να διασφαλίσουμε έναν συνδυασμό χρηματοδότησης με τη συμμετοχή ευρωπαϊκών και εθνικών ταμείων. Αυτό θα μας επιτρέψει να επιτύχουμε τους στόχους τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεσοπρόθεσμα, υποστηρίζοντας παράλληλα την έρευνα και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για το μέλλον. Είναι κοινός τόπος ότι οι καινοτόμες τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών, κάθε είδους, βρίσκονται σε ανάπτυξη και δεν είναι συγκριτικά οικονομικά βιώσιμες, αλλά ούτε εφαρμόσιμες γιατί δεν υφίσταται ολοκληρωμένη εφοδιαστική αλυσίδα αλλά ούτε και οι κατάλληλες υποδομές. Οι ευρωπαίοι πλοιοκτήτες συνεργάζονται με τις ρυθμιστικές αρχές και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς για να διασφαλίσουν την υποστήριξη της έρευνας και της καινοτομίας. Πέρα όμως από τη βούληση των πλοιοκτητών, χρειάζονται πολιτικές αποφάσεις για επενδύσεις στην παραγωγή, τη διάθεση και την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών από την αγορά.

Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα συμβαδίζει με την κοινωνική βιωσιμότητα. Το έργο της ECSA για την ένταξη στην αγορά εργασίας και την κατάρτιση των ναυτικών συνεχίστηκε μέσω της συνεργασίας ως κοινωνικού εταίρου με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (ETF). Η όλη προσπάθεια εντάχθηκε σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ όπως το SkillSea (Future-proof skills για τον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών) και το WESS (Συμβολή σε ένα ελκυστικό, έξυπνο και βιώσιμο περιβάλλον εργασίας στον τομέα της ναυτιλίας), όπου η ECSA έχει πρωτεύοντα και καθοριστικό ρόλο.

Ενα άλλο σημαντικό θέμα που αντιμετωπίζει η διεθνής ναυτιλία είναι η ασφάλεια των ναυτικών. Η πειρατεία παραμένει υψηλά στην ατζέντα. Η ECSA έχει υποστηρίξει ενεργά την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS) στην ανάπτυξη της Συντονισμένης Θαλάσσιας Παρουσίας της ΕΕ στον Κόλπο της Γουινέας και έχει διατηρήσει τακτικές επαφές με την αποστολή EU NAVFOR ATALANTA στον κόλπο του Αντεν.

Καταλήγοντας, η αβεβαιότητα παραμένει σε υψηλά επίπεδα στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Η ευρωπαϊκή ναυτιλιακή βιομηχανία επιδιώκει να γίνει πιο ανθεκτική και πιο ανταγωνιστική. Αυτό είναι το κλειδί για την επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της ενεργειακής μετάβασης. Μία ναυτιλία καινοτόμος, αποδοτική, ανταγωνιστική και πράσινη που θα συμβάλει καθοριστικά στην ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, στην ευημερία των ευρωπαίων πολιτών, αλλά και στη στρατηγική αυτονομία της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Ο κ. Φίλιππος Φίλης είναι πρόεδρος της ECSA