Πρόστιμα μη τήρησης λογιστικών αρχείων και μη διαφύλαξης Φ.Η.Μ. Δ’ Μέρος

2.5. Μη επιβολή προστίμου

α) Το πρόστιμο της περίπτωσης α’ της παραγράφου 1 του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022 δεν επιβάλλεται εφόσον η μη τήρηση λογιστικών αρχείων (βιβλίων) δεν επηρεάζει τη συμμόρφωση με τις φορολογικές υποχρεώσεις και την υποβολή φορολογικών δηλώσεων ή εφόσον με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο είναι δυνατός ο προσδιορισμός της φορολογητέας ύλης και των αντίστοιχων φορολογικών υποχρεώσεων. Επισημαίνεται ότι για την εφαρμογή του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022, ως «πρόσφορο μέσο» νοείται οποιοδήποτε στοιχείο ή πληροφορία μπορεί, χωρίς εξαιρετική δυσχέρεια, να χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση της έκτασης της συναλλακτικής δράσης του ελεγχόμενου (π.χ. στοιχεία από καταστάσεις της παραγράφου 3 του άρθρου 14 του Ν.4987/2022 έως και το έτος 2020, για δραστηριότητες χονδρεμπορίου ή στοιχεία που είναι διαθέσιμα στην ψηφιακή πλατφόρμα myDATA για τα έτη 2021 και εφεξής, επιχειρηματικές συναλλαγές κυρίως μέσω τραπεζικών μέσων ή ηλεκτρονικών πλατφορμών κ.λπ.). Επιπλέον, λαμβάνεται πάντοτε υπόψη και η διαθεσιμότητα των στοιχείων ή πληροφοριών κατά τον χρόνο διενέργειας του ελέγχου, όπως αυτή προκύπτει από τις προθεσμίες υποβολής δηλώσεων, σύνταξης χρηματοοικονομικών καταστάσεων κ.ο.κ. Δεν θεωρείται ότι δεν υπάρχουν πρόσφορα μέσα στην περίπτωση που στοιχεία και πληροφορίες νομίμως δεν υφίστανται κατά τον χρόνο διενέργειας του ελέγχου. Ο τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας ύλης διενεργείται με βάση τις κείμενες διατάξεις, ενώ η αναφορά στο άρθρο 54Ε του Ν.4987/2022 στον προσδιορισμό του εισοδήματος με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο δεν συνιστά σε καμία περίπτωση νέο τρόπο προσδιορισμού της φορολογητέας ύλης.

β) Ενδεικτικές περιπτώσεις μη επιβολής προστίμου της περίπτωσης α’ της παραγράφου 1 του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022 είναι οι ακόλουθες :

αα) Όταν το πρόσωπο ή η οντότητα δεν τηρεί τα «άλλα λογιστικά αρχεία», που αναφέρονται στο άρθρο 4 του Ν.4308/2014, (σ.σ. ανάλογα με το τηρούμενο λογιστικό σύστημα, αρχείο ενσώματων και άυλων πάγιων περιουσιακών στοιχείων, αρχείο επενδύσεων σε χρεωστικούς τίτλους, τίτλους καθαρής θέσης και λοιπούς τίτλους, αρχείο ιδιόκτητων αποθεμάτων, αρχείο αποθεμάτων τρίτων, αρχείο λοιπών περιουσιακών στοιχείων, αρχείο λογαριασμών καθαρής θέσης, αρχείο λογαριασμών υποχρεώσεων, αρχείο περιουσιακών στοιχείων και υποχρεώσεων σε ξένο νόμισμα). Στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται το πρόστιμο της περίπτωσης ε’ της παραγράφου 2 του άρθρου 54 του Ν.4987/2022 λόγω «μη συμμόρφωσης του φορολογούμενου με τις κατά το άρθρο 13 του Ν.4987/2022 υποχρεώσεις του», ήτοι 2.500,00 ευρώ, (σχετική η περίπτωση η’ της παραγράφου 1 του ιδίου άρθρου). Διευκρινίζεται ότι η παράβαση περιλαμβάνεται στην έννοια της μη τήρησης βιβλίων στο κεφάλαιο IV της εγκυκλίου ΠΟΛ.1026/2018 «Παροχή οδηγιών και διευκρινίσεων αναφορικά με την επιβολή κυρώσεων για παραβάσεις του άρθρου 54 του Ν.4174/2013 (Κ.Φ.Δ.) και λοιπές περιπτώσεις παραβάσεων».

ββ) Στην περίπτωση τήρησης κατώτερου από το οριζόμενο με τις σχετικές διατάξεις του Ν.4308/2014 λογιστικού συστήματος από τον υπόχρεο. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται το πρόστιμο της περίπτωσης ε’ της παραγράφου 2 του άρθρου 54 του Ν.4987/2022 λόγω «μη συμμόρφωσης του φορολογούμενου με τις κατά το άρθρο 13 του Ν.4987/2022 υποχρεώσεις του», ήτοι 2.500,00 ευρώ, (σχετική η περίπτωση η’ της παραγράφου 1 ιδίου άρθρου), όπως έχει διευκρινιστεί με την εγκύκλιο ΠΟΛ.1026/2018 «Παροχή οδηγιών και διευκρινίσεων αναφορικά με την επιβολή κυρώσεων για παραβάσεις του άρθρου 54 του Ν.4174/2013 (Κ.Φ.Δ.) και λοιπές περιπτώσεις παραβάσεων».

γγ) Στις περιπτώσεις που διαπιστώνονται παραλείψεις, πλημμέλειες και παρατυπίες στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις του άρθρου 16 του Ν.4308/2014 (π.χ. ισολογισμός, κατάσταση αποτελεσμάτων κ.λπ.) καθόσον οι εν λόγω καταστάσεις δεν περιλαμβάνονται στην έννοια των λογιστικών αρχείων (βιβλίων).

δδ) Σε περίπτωση διαπίστωσης παρατυπιών στην τήρηση βιβλίων, όπως είναι π.χ. η πλημμελής τήρηση αυτών λόγω μη καταχώρησης μέρους εκ του συνόλου των εκδοθέντων και ληφθέντων παραστατικών μέχρι το πέρας της προθεσμίας που ορίζεται για την ενημέρωση των βιβλίων (σχετική η περίπτωση γ’ της παραγράφου 1  του άρθρου 6 του Ν.4308/2014), ήτοι μέχρι τον χρόνο που απαιτείται για την έγκαιρη σύνταξη των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, τα οποία εν τέλει προσκομίζονται στην ελεγκτική αρχή μετά από την πρόσκληση του άρθρου 14 του Ν.4987/2022 και διαπιστώνεται ότι είναι δυνατός ο προσδιορισμός των φορολογικών υποχρεώσεων.

Γιώργος Α. Κορομηλάς

Φορολογικός σύμβουλος – Συγγραφέας φορολογικών βιβλίων

Διευθυντής Φορολογικού τμήματος Tax Advisors I.K.E.

Πρόεδρος Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών