Κοριοί: Η μεγάλη επιστροφή – Πώς η κλιματική κρίση ευνοεί την εξάπλωσή τους

Οι αναμνήσεις του Χέμινγουεϊ από την περίοδο της παραμονής του στο Παρίσι τη δεκαετία του ’20, όταν ακόμα ήταν ένας άγνωστος δημοσιογράφος, περιέγραφαν μια ανέμελη ζωή όπου όλα έμοιαζαν σαν μια «κινητή γιορτή», όπως είναι εξάλλου και ο τίτλος του φερώνυμου βιβλίου που κυκλοφόρησε προς το τέλος της ζωής του.

Τις περιγραφές του νομπελίστα συγγραφέα σαφώς και δεν γνωρίζουν οι κοριοί – ωστόσο εμφανίζουν την ίδια «ανέμελη» διάθεση, αφού κυκλοφορούν στη γαλλική πρωτεύουσα με άνεση σε ένα δικό τους, ασταμάτητο πάρτι. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με τους κοριούς.

Κοριοί: Έκλεισε πτέρυγα ξενοδοχείου στην Αττική για απεντόμωση

Σε βίντεο που ανέβηκαν πρόσφατα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα καθίσματα του μετρό της πόλης του ολυμπιακού Παρισιού φαίνονται να σφύζουν από κοριούς, τα μικροσκοπικά αυτά έντομα που δεν ξεπερνούν σε μέγεθος το κουκούτσι ενός μήλου που τρέφονται με ανθρώπινο αίμα, ενώ οι δρόμοι σε αρκετές συνοικίες γεμίζουν με πεταμένα στρώματα που έχουν «χτυπηθεί» από τους κοριούς.

Το ψυχολογικό αποτύπωμα

Πετούν τα στρώματα για να αντιμετωπίσουν τον άμεσο -αλλά μικρό- κίνδυνο για την υγεία τους που περιορίζεται σε φαγούρα, κίνδυνο εμφάνισης αλλεργιών και δευτερογενών λοιμώξεων. Όπως υποδηλώνει όμως αυτός ο πανικός που επικρατεί στη Γαλλία, ο σοβαρότερος αντίκτυπος δεν αφορά την υγεία, αλλά τείνει να είναι ψυχολογικός. Σύμφωνα με τον Clive Boase, εντομολόγο με 30ετή εμπειρία ως σύμβουλος καταπολέμησης παρασίτων «τα κουνούπια, οι βδέλλες και άλλα παράσιτα μάς ενοχλούν, είναι δυσάρεστα, αλλά δεν αποικίζουν το σπίτι μας. Αν ένας ταξιδιώτης φέρει έντομα πίσω από τις διακοπές του, όμως, τότε μπορεί να ξεκινήσει μια μόλυνση που μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να περιοριστεί. Και αυτό ακριβώς πράττουν οι κοριοί.

Οποιαδήποτε χαιρεκακία για τη φημολογούμενη μη καθαριότητα των Γάλλων, δεν ταιριάζει εουδενί στη περίπτωση αυτή, γιατί πολύ απλά οι κοριοί δεν αφορούν μόνο τη χώρα εκείνη – είναι θέμα όλων μας. Το τωρινο αυτό ξέσπασμα δεν αφορά τόσο την κακή υγιεινή και τα βρώμικα τρένα, αλλά αποτελεί μια ακόμη προειδοποίηση για την παγκοσμιοποίηση, την κλιματική αλλαγή και την εξελικτική βιολογία. Τι σημαίνει αυτό; Οι ζεστές πόλεις παρέχουν ιδανικό περιβάλλον για τους κοριούς. Τα φτηνά ταξίδια τούς βοηθούν να εξαπλωθούν. Και μετά από δεκαετίες ευρείας χρήσης, τα χημικά εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται για την εξόντωσή τους, απλώς χάνουν τη δύναμή τους – όπως ακριβώς συμβαίνει και με όλα τα έντομα πια.

Η ιστορία κάνει κύκλους

Οι κοριοί επανεμφανίζονται σε όλο τον κόσμο. Πριν από μια δεκαετία η Νέα Υόρκη πέρασε έναν παρόμοιο πανικό με αυτόν του Παρισιού σήμερα. Τα στοιχεία της ελβετικής Συμβουλευτικής Υπηρεσίας για τα παράσιτα, η οποία διατηρεί ένα από τα ελάχιστα μακροχρόνια σύνολα δεδομένων σχετικά με τα έντομα σε όλο τον κόσμο, δείχνουν ότι το διάστημα 1995-2005, οι καταγγελίες για κοριούς στη Ζυρίχη ήταν περίπου 20 το χρόνο. Μια δεκαετία αργότερα, είχαν εξαπλασιαστεί. Οι αριθμοί μειώθηκαν κατά τη διάρκεια των lockdown, τώρα όμως αρχίζου να αυξάνονται ξανά. «Δεν θα υπάρξει πόλη χωρίς κοριούς», λέει ο κ. Boase.

Οι άνθρωποι δεν αντιμετωπίζουν τους κοριούς εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια, παρά μόνο όταν απέκτησαν τις πρώτες τους σταθερές κατοικίες. Η ανάλυση του DNA δείχνει ότι προέρχονται από παράσιτα που κυνηγούν νυχτερίδες, με τις οποίες οι άνθρωποι μοιράζονταν σπήλαια, και πουλιά, τα οποία μπορεί να φωλιάζονταν στις αχυρένιες στέγες των πρώτων σπιτιών τους.

Από εξελικτική άποψη, τουλάχιστον, αυτό καθιστά τους κοριούς πρόσφατους «επισκέπτες», γεγονός που δεν τους έχει δώσει τη δυνατότητα να εξελιχθούν αρκετά. Τα κουνούπια μπορούν να μεταδώσουν σοβαρές ασθένειες όπως η ελονοσία, ο δάγκειος πυρετός και ο κίτρινος πυρετός. Αλλά κανένα ανθρώπινο παθογόνο δεν είναι γνωστό ότι χρησιμοποιεί τους κροκόδειλους ως φορέα – ίσως επειδή δεν υπήρξε χρόνος για να εξελιχθεί η ικανότητα αυτή.

Τα έντομα ευδοκιμούν σε ζεστά περιβάλλοντα κοντά σε πηγές τροφής και με πολλά σκοτεινά μέρη για να κρυφτούν. Οι μεγάλες πόλεις και οι πολυπληθείς πολυκατοικίες προσφέρουν τις ιδανικές συνθήκες για κάτι τέτοιο. Ορισμένες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι τα τρία τέταρτα των βρετανικών σπιτιών είχαν πρόβλημα κοριών γύρω στο 1900. Οι κοριοί κρύβονται στις σχισμές των επίπλων, στις ραφές των στρωμάτων ή στις ρωγμές των τοίχων, βγαίνοντας έξω για να τραφούν τη νύχτα. Τα ζεστά σπίτια επιταχύνουν τον κύκλο ζωής τους, καθιστώντας το πρόβλημα χειρότερο – όπως και η αύξηση της θερμοκρασίας του κλίματος.

Αντίσταση κατά των χημικών

Η εισαγωγή και η ευρεία χρήση εντομοκτόνων όπως το DDT μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έφτασε κοντά στην εξάλειψη των ζωυφίων από τα περισσότερα σπίτια του πλούσιου κόσμου. Αλλά αυτή η χημική «επίθεση» άσκησε ισχυρή μια εξελικτική πίεση στα έντομα να αναπτύξουν αντίσταση στα δηλητήρια. Ακριβώς όπως τα βακτήρια έχουν αναπτύξει αντίσταση σε πολλά από τα αντιβιοτικά που κάποτε χρησιμοποιούνταν για την εξόντωσή τους, έτσι και οι σύγχρονοι κοριοί είναι σχεδόν άτρωτοι σε ορισμένα τουλάχιστον εντομοκτόνα.

Αυτή η αυξανόμενη αντίσταση ενισχύεται από ένα οπλοστάσιο χημικών ουσιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναντίον τους – το οποίο ωστόσο εξαντλείται ταχύτατα. Ουσίες όπως το υδροκυάνιο, το διοξείδιο του θείου και το ίδιο το DDT θεωρούνται πλέον στα περισσότερα μέρη πολύ τοξικά για να χρησιμοποιηθούν. Τα πυρεθροειδή, τα οποία είναι τα ενεργά συστατικά σε πολλά εμπορικά διαθέσιμα εντομοκτόνα σπρέι, είναι ασφαλέστερα, αλλά γίνονται λιγότερο αποτελεσματικά κάθε χρόνο που περνάει.