Ουκρανικό: Στην Πολωνία η μεγαλύτερη οικονομική αφομοίωση των Ουκρανών προσφύγων

Η Πολωνία έχει μια κλειστή κοινωνία, διόλου εξοικειωμένη με τους ξένους. Όπως και όλες οι άλλες οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που βρίσκονταν υπό σοβιετική επιρροή κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, την περασμένη δεκαετία κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης αρνήθηκε πεισματικά να σηκώσει το βάρος που της αναλογούσε. Δεν συνέβη το ίδιο κατά την ουκρανική κρίση. Καθώς έχει εκτεταμένα σύνορα με την αμυνόμενη Ουκρανία, υπήρξε η μεγαλύτερη πύλη εισόδου κυνηγημένων από τον πόλεμο Ουκρανών που προσπαθούσαν να διαφύγουν προς τη Δύση.

Παρά το ότι πολλές ουκρανικές οικογένειες που ζούσαν σε περιοχές και πόλεις της Δυτικής Ουκρανίας, όπως η Λβιβ για παράδειγμα, έχουν επιστρέψει ήδη στην πατρίδα, επί πολωνικού εδάφους παραμένουν περίπου 1 εκατ. πρόσφυγες, σύμφωνα με τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών. Μόνο η Γερμανία έχει υποδεχθεί περισσότερους, αλλά είναι μια χώρα με το διπλάσιο πληθυσμό και με πολλαπλάσιο πλούτο βεβαίως, που ούτως ή άλλως «εισάγει» κάθε χρόνο από το εξωτερικό περίπου μισό εκατομμύριο οικονομικούς μετανάστες.

Ουκρανία: Πώς Ρώσοι χάκερ διείσδυσαν στον μεγαλύτερο τηλεπικοινωνιακό πάροχο

Κατά 90% γυναικόπαιδα

«Αυτή η άνευ προηγουμένου προσφυγική πίεση που δέχεται η Πολωνία στη σύγχρονη Ιστορία της θα έπρεπε, λογικά, να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα αφομοίωσης των νεοεισερχομένων στη χώρα. Αλλά κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Οι Ουκρανοί ενσωματώνονται καλά μέχρι τώρα στην πολωνική κοινωνία, κυρίως στην αγορά εργασίας. Εξάλλου είναι κυρίως γυναίκες με τα παιδιά τους (σε ποσοστό περίπου 90%) οι Ουκρανοί που κατέφυγαν στη γειτονική χώρα. Πλην εξαιρέσεων, οι άνδρες που δύνανται να φέρουν όπλα απαγορεύεται να εγκαταλείψουν την Ουκρανία», γράφει ο Βενσάν Κολάν της γαλλικής «Les Echos».

Για τους πρόσφυγες που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας, ανεξαρτήτως φύλου, η Πολωνία εμφανίζει μακράν το πιο υψηλό ποσοστό απορρόφησης στην εγχώρια αγορά εργασίας μεταξύ όλων των χωρών του ΟΟΣΑ. Σχεδόν δύο στους τρεις Ουκρανούς πρόσφυγες στην Πολωνία εργάζονται – το 65% για την ακρίβεια. Το αντίστοιχο ποσοστό στη Γαλλία είναι μόλις 33% και στην Ιταλία ή στην Ελβετία μικρότερο του 20%, αναφέρεται στο ρεπορτάζ της γαλλικής εφημερίδας που δεν έχει στοιχεία από τη Γερμανία, όπου σίγουρα οι απασχολούμενοι Ουκρανοί θα είναι περισσότεροι.

Παρενθετικά θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Ρωσία, η οποία έχει υποδεχθεί περισσότερους Ουκρανούς και από την Πολωνία, αποτελεί εξαίρεση. Στη Ρωσία κατέφυγαν κυρίως πρόσφυγες από τις ρωσόφωνες περιοχές που έχουν καταλάβει τα στρατεύματα της Μόσχας. Πρόκειται για πρόσφυγες τους οποίους η ίδια η ρωσική κυβέρνηση φρόντισε να μεταφέρει στη χώρα και να περιθάλψει, αφού τα σπίτια πολλών εξ αυτών έχουν καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς. Εξυπακούεται ότι η ενσωμάτωσή τους στη ρωσική κοινωνία και η ένταξή τους στην αγορά εργασίας είναι πολύ πιο εύκολη.

Δραστήριοι και δημιουργικοί

Σε ό,τι αφορά πάντως την κατάσταση των προσφύγων στην Πολωνία, είναι όντως εντυπωσιακή. «Οι πρόσφυγες είναι πολύ δραστήριοι οικονομικά στην Πολωνία, είτε πρόκειται για μισθωτούς είτε για αυτοαπασχολούμενους είτε για επιχειρηματίες», σημειώνει ο Αντρέι Κουμπίζιακ, ερευνητής του Πολωνικού Οικονομικού Ινστιτούτου. «Κανείς δεν περίμενε ένα τέτοιο αποτέλεσμα λίγους μόλις μήνες μετά την άφιξή τους στη χώρα», συμπληρώνει.

«Οι Ουκρανοί πρόσφυγες του πολέμου επέδειξαν ένα επιχειρηματικό πνεύμα άνευ προηγουμένου στις χώρες της Ευρώπης όπου κατέφυγαν», γράφει η «Les Echos». Από το Φεβρουάριο του 2022 έως τον Ιούνιο του 2023 περίπου 31.000 Ουκρανοί άνοιξαν τη δική τους επιχείρηση στη Δύση. «Περίπου το ένα δέκατο των ιδιωτικών επιχειρήσεων που ιδρύθηκαν το 2023 συνολικά στην Πολωνία ανήκει σε Ουκρανό», σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Πολωνικού Οικονομικού Ινστιτούτου.

Οι τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται οι Ουκρανοί επιχειρηματίες στο εξωτερικό είναι πρωτίστως οι οικοδομές και οι εργολαβίες δημοσίων έργων και επίσης η πληροφορική και οι επικοινωνίες εν γένει. Ακολουθούν το λιανικό εμπόριο και τα καταστήματα παροχής υπηρεσιών, όπως τα κομμωτήρια και τα ινστιτούτα αισθητικής – εξάλλου οι γυναίκες πρόσφυγες από την Ουκρανία είναι πολύ περισσότερες από τους άνδρες.

Η χαμηλή ανεργία

Στην Πολωνία, όπως και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, οι πρόσφυγες επωφελούνται από την ευνοϊκή για τους εργαζομένους κατάσταση που επικρατεί στην αγορά εργασίας (έλλειψη εργατικών χεριών). Το ποσοστό της ανεργίας έχει υποχωρήσει στην Πολωνία στο ιστορικά χαμηλό επίπεδο 5% – επικρατούν δηλαδή συνθήκες πλήρους απασχόλησης. Επωφελούνται επίσης οι Ουκρανοί από τις πολύ ευνοϊκές γι’ αυτούς συνθήκες υποδοχής, που έχει αποφασίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Συγκεκριμένα, όσοι εγκαταστάθηκαν στην Πολωνία (διότι πολλοί θεωρούν την παραμονή τους εκεί προσωρινή και έχουν ως σκοπό να φθάσουν στην πλουσιότερη και πιο οργανωμένη Γερμανία) εισέπρατταν τα ίδια οικογενειακά επιδόματα με αυτά που εισπράττουν οι Πολωνοί. Δηλαδή 500 ζλότι (115 ευρώ) μηνιαίως ανά παιδί, ποσό που αυξήθηκε θεαματικά στα 800 ζλότι (185 ευρώ) από την 1η Ιανουαρίου 2024.

Έχουν επίσης οι Ουκρανοί ελεύθερη πρόσβαση στο πολωνικό σύστημα υγείας και στη δημόσια εκπαίδευση. Και όπως οι Πολωνοί, δεν χρειάζονται ειδική άδεια για να εργαστούν. Σύμφωνα με το γερμανικό Ινστιτούτου του Κιέλου, η δημόσια αρωγή που λαμβάνουν οι Ουκρανοί από το Φεβρουάριο του 2022 που έγινε η ρωσική εισβολή, αντιστοιχεί στο 2,4% του πολωνικού ΑΕΠ. Ποσοστό αρκετά υψηλότερο από εκείνο που διαθέτουν άλλες χώρες υποδοχής προσφύγων από την Ουκρανία, όπως είναι οι χώρες της Βαλτικής, η Δημοκρατία της Τσεχίας και η Σλοβακία. Όλες οι χώρες-μέλη της ΕΕ, βεβαίως, εισπράττουν έξτρα κοινοτικά κονδύλια για να καλύψουν τις δαπάνες φιλοξενίας των Ουκρνανών προσφύγων.

Η πρώτη εξήγηση για την προτίμηση των Ουκρανών στην Πολωνία και για τον υψηλό βαθμό αφομοίωσής τους στη χώρα αυτή έχει να κάνει με την ισχυρή παρουσία Ουκρανών εκεί προτού ακόμα ξεσπάσει ο πόλεμος. Υπολογίζεται ότι περίπου 1,3 εκατ. Ουκρανοί ζούσαν και εργάζονταν στη γειτονική Πολωνία πριν από τη ρωσική εισβολή. Κι αυτοί ήσαν που βοήθησαν πολύ τους πρόσφυγες να εγκατασταθούν και κυρίως για να βρουν δουλειά.

Πέρα από τη γεωγραφική εγγύτητα, μεγάλη είναι και η γλωσσική και πολιτιστική συγγένεια των δύο λαών. «Είναι σχετικά εύκολα για έναν Ουκρανό να μάθει πολωνικά», σημειώνει ο Αντρέι Κουμπίζιακ του Πολωνικού Οικονομικού Ινστιτούτου. «Είναι πολύ πιο εύκολο από το να μάθει γερμανικά, αν και πολλοί το αποφασίζουν αυτό για να εκμεταλλευθούν τους πολύ υψηλότερους μισθούς στη Γερμανία», συμπληρώνει ο Κουμπίζιακ.

Σημειωτέον ότι η εκμάθηση ξένων γλωσσών δεν είναι κάτι το σύνηθες για τους νέους Ουκρανούς – πόσω μάλλον για τους πολίτες μεγαλύτερων ηλικιών – όπως είναι για πολίτες άλλων χωρών. Άπαντες μιλούν καλά μόνο τα ρωσικά, που διαφέρουν εξάλλου ελάχιστα από τα ουκρανικά.

Εργαλειοποίηση από την ακροδεξιά

Ένα πρόβλημα για την ενσωμάτωση των Ουκρανών προσφύγων στην πολωνική κοινωνία είναι το ότι μόνο ένα στα δύο παιδιά των Ουκρανών ακολουθούν το πολωνικό εκπαιδευτικό σύστημα και πηγαίνουν σε ντόπιο σχολείο. Περίπου τα μισά παρακολουθούν το ουκρανικό σχολείο μέσω Διαδικτύου.

«Είναι προφανές ότι τα παιδιά που επιλέγουν την τηλεδιδασκαλία θα συναντήσουν περισσότερες δυσκολίες με τη γλώσσα μας και θα ενσωματωθούν πιο δύσκολα στην Πολωνία», σημειώνει ο Αντρέι Κουμπίζιακ. Ο πολωνός ερευνητής έχει βέβαια κατά νου ότι πολλοί Ουκρανοί πρόσφυγες που έχουν καταφύγει στη χώρα του περιμένουν με ανυπομονησία να τελειώσει ο πόλεμος για να επιστρέψουν στην πατρίδα και τα σπίτια τους.

«Ο μεγάλος βαθμός ενσωμάτωσης των Ουκρανών στην Πολωνία προκάλεσε το 2023 και αρκετές εντάσεις μεταξύ των δύο λαών, που δημιούργησαν και ζήτημα στις διμερείς σχέσεις Βαρσοβίας και Κιέβου», σημειώνει τέλος ο ρεπόρτερ της «Les Echos». Ο Βενσάν Κολάν αναφέρεται στις έντονες αντιδράσεις και τις διαδηλώσεις των Πολωνών αγροτών και των οδηγών φορτηγών που διαμαρτύρονταν για τον ανταγωνισμό των Ουκρανών συναδέλφων τους, οι οποίοι απολαμβάνουν την ελεύθερη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά μετά τον πόλεμο.

Όπως αναμενόταν, η οργή αυτή ορισμένων επαγγελματικών ομάδων εργαλειοποιήθηκε πολιτικά από το ακροδεξιό και ξενοφοβικό Κόμμα της Δικαιοσύνης, που βρισκόταν μάλιστα στην εξουσία.

Η εργαλειοποίηση δεν είχε εκλογικό αποτέλεσμα, πάντως, καθώς το Κόμμα της Δικαιοσύνης ηττήθηκε στις εκλογές της 15ης Οκτωβρίου. «Σε κάθε περίπτωση, οι διαμαρτυρίες των αγροτών και των φορτηγατζήδων δεν στοχοποιούσαν ευθέως τους Ουκρανούς πρόσφυγες», σημειώνει ο ρεπόρτερ της «Les Echos».