Ευρωπαϊκά κεκτημένα και εκλογικά δεδομένα

Όσοι Έλληνες ζούσαν και σπούδαζαν ή εργάζονταν σε ευρωπαϊκή χώρα πριν τη δεκαετία του 80 ίσως θυμούνται ακόμη και σήμερα την άδεια παραμονής και εργασίας που ήταν υποχρεωμένοι να βγάζουν και να ανανεώνουν κάθε χρόνο. Παρουσιάζοντας βέβαια και τα αντίστοιχα έγγραφα είτε από το πανεπιστήμιο είτε από τον εργοδότη ο οποίος σε περίπτωση πρόσληψης αλλοδαπού έπρεπε να δικαιολογήσει την ενέργειά του αυτή με μια ανάλογη επιστολή προς την αρμόδια υπηρεσία. Άσε που κάποιες φορές γινόσουν «μπαλάκι» μεταξύ των υπηρεσιών με τη δικαιολογία «φέρε πρώτα την άδεια εργασίας για να πάρεις άδεια παραμονής» και τούμπαλιν. Ιστορικές εποχές. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 80.

Και τώρα τι ισχύει; «Ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε!» Ό,τι ισχύει για έναν π.χ. Γερμανό στη Γερμανία, ισχύει και για έναν Έλληνα, μια Ελληνίδα που σπουδάζει ή εργάζεται εκεί. Μια δήλωση κατοικίας στον τοπικό δήμο και άντε γειά! Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) κατοχυρώνει πλήρως τα δικαιώματα της ελεύθερης κυκλοφορίας, διαμονής πολιτών και εργαζομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Άρθρα 45, 49). Τόσο απλά! Ευρωπαϊκό κεκτημένο!

Τι είναι λοιπόν αυτό το περίφημο ευρωπαϊκό κεκτημένο που ακούμε αρκετές φορές; Σύμφωνα με τον επίσημο ιστότοπο της ΕΕ: «Το κεκτημένο της ΕΕ είναι η συλλογή κοινών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που συνιστούν το σύνολο της νομοθεσίας της ΕΕ, και ενσωματώνεται στα νομικά συστήματα των κρατών μελών της ΕΕ… Οι υποψήφιες χώρες οφείλουν να ενσωματώσουν το κεκτημένο στην εθνική τους έννομη τάξη μέχρι την ημερομηνία ένταξής τους στην ΕΕ και υποχρεούνται να το εφαρμόζουν από εκείνη την ημερομηνία και εφεξής.»

Κεκτημένο είπαμε; Η «αρχή σοφίας, ονομάτων επίσκεψις» κατά τον φιλόσοφο Αντισθένη, μας οδηγεί στο Λεξικό του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη: «Κεκτημένο: αυτό το οποίο έχει κανείς ήδη επιτύχει και διατηρεί». Προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα κτώ / κτώμαι, δηλαδή «παίρνω στην κατοχή μου» και διά μέσου των αιώνων από+κτώ, δηλαδή κατέχω. Δηλαδή ως πολίτες των κρατών της ΕΕ έχουμε αποκτήσει το δικαίωμα και το οποίο διατηρούμε, να κυκλοφορούμε ελεύθερα, να επιλέγουμε τον τόπο διαμονής μας και να εργαζόμαστε σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ χωρίς να απαιτείται έγκριση από τις τοπικές αρχές, κάτι που μόνο δεδομένο δεν ήταν για τους Έλληνες πολίτες μέχρι πριν σχεδόν σαράντα χρόνια.

Δεδομένο; Τι μας λέει ο κύριος καθηγητής; «Δεδομένο: 1. (α) αυτό που έχει δοθεί (β) το αδιαμφισβήτητο στοιχείο (γ) καθετί το οποίο ισχύει μέχρι τώρα». Προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη δίδωμι, δηλαδή δίνω. Και τι σημαίνει αδιαμφισβήτητο στοιχείο; Δηλαδή κάτι του οποίου η αλήθεια δεν αμφισβητείται. Πόσο σίγουρος είσαι λοιπόν ότι το κεκτημένο, δηλαδή αυτό που έχει αποκτηθεί, π.χ. το δικαίωμα εργασίας σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ είναι και δεδομένο, δηλαδή δεν υπάρχει περίπτωση μελλοντικά να αμφισβητηθεί και ενδεχομένως ν’ αλλάξει ή και να καταργηθεί;

Αν κρίνεις λοιπόν ότι τα προαναφερθέντα δικαιώματα τα οποία αποκτήσαμε τα τελευταία χρόνια ως πολίτες ενός κράτους – μέλους της ΕΕ προσφέρουν σε σένα, στον / στην σύντροφό σου, στα παιδιά σου καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και ευκαιρίες εξέλιξης, τότε έχεις έναν επιπλέον λόγο να πας να ψηφίσεις στις ευρωεκλογές. Για να διασφαλίσεις ότι αυτά τα κεκτημένα θα παραμείνουν και στο μέλλον κεκτημένα και επιπλέον θα θεωρούνται και δεδομένα, με … δεδομένο ότι η ΕΕ θα παραμείνει ενωμένη.

Πόσο σίγουρος είσαι όμως ότι είναι δεδομένο ότι η ΕΕ όντως θα παραμείνει ενωμένη; Όταν για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ τίθενται υπό αμφισβήτηση δεδομένα που ίσχυαν στο παρελθόν, όπως:

·         Η ασφάλεια των συνόρων της λόγω του πολέμου στην Ουκρανία

·         Η αμυντική ικανότητά της λόγω της μειωμένης στρατιωτικής προστασίας των ΗΠΑ

·         Η οικονομική ισχύς της λόγω ανταγωνισμού εκ μέρους της Κίνας και των ΗΠΑ

·         Η ανεξαρτησία της σε πολλούς τομείς λόγω της εξάρτησής της στον ενεργειακό, αλλά και τεχνολογικό τομέα

·         Η συμμετοχή, αν όχι η πρωτοπορία, στην καινοτομία λόγω στρατηγικής τεχνολογικής «επιτάχυνσης» τόσο της Κίνας, όσο και των ΗΠΑ

·         Η κοινωνική συνοχή του πληθυσμού της λόγω του μεταναστευτικού

·         Το κράτος πρόνοιας λόγω αυξημένων οικονομικών αναγκών σε τομείς όπως η άμυνα και η πράσινη μετάβαση

·         Ο γεωπολιτικός της ρόλος λόγω της μετεξέλιξης της παγκόσμιας τάξης από μονο- (ΗΠΑ) σε πολυπολική (Κίνα, Ρωσία, Ινδία κλπ.)

·         Η πολιτιστική της διάσταση λόγω αμφισβητήσεων τόσο εκ των έσω, όσο και έξωθεν

·         Η ύπαρξή της μακροπρόθεσμα λόγω της βραδυφλεγούς (;) βόμβας του δημογραφικού

Όταν τα υπαρκτά προβλήματα της καθημερινότητας στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, όπως η ακρίβεια, το μεγάλο «αγκάθι» της στέγασης, η αβεβαιότητα για το αύριο, σε συνδυασμό με τα προαναφερθέντα «στεγνώνουν» την αισιοδοξία των κατοίκων της. Ιδιαίτερα της νέας γενιάς, της πρώτης μεταπολεμικά, που αισθάνεται ότι όχι μόνο δεν είναι δεδομένο ότι θα ζήσει καλύτερα από την προηγούμενη, αλλά είναι πεπεισμένη ότι τα πράγματα θα πάνε χειρότερα. Σ’ έναν τέτοιο κόσμο η ισχύς εν τη ενώσει εύκολα «πάει περίπατο», ενώ το μήνυμα του, κυρίως εξ ανατολών, προερχόμενου, «διαίρει και βασίλευε» δεν ακούγεται σε καμία από τις 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ, άρα … δεν υπάρχει.

«Δηλαδή για όλα αυτά, μου λες τώρα να πάω να ψηφίσω» μπορεί να ρωτήσεις. Κατ’ αρχάς για να δούμε τι ψηφίζουμε στις Ευρωεκλογές, ρίχνοντας αρχικά μια ματιά στα βασικά θεσμικά όργανα της ΕΕ (βλ. Σχήμα 1).

Σχήμα 1: Θεσμικά όργανα της ΕΕ

Πηγή: Ευρωπαϊκή Ένωση, Πως λειτουργεί η ΕΕ;

Άρα έχουμε: το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (αρχηγοί κρατών), το Συμβούλιο της ΕΕ (υπουργοί), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ευρωβουλευτές). Εμείς ψηφίζουμε λοιπόν για να εκλέξουμε και να στείλουμε συνολικά 21 βουλευτές, τους ευρωβουλευτές της χώρας μας, για μια πενταετία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στο οποίο 705 (720 από τις φετινές Ευρωεκλογές) βουλευτές από όλες τις χώρες της ΕΕ συνεργάζονται σε πολιτικές ομάδες που έχουν παρόμοιες πολιτικές απόψεις (π.χ. Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών). Για να έχουν λόγο και τα μικρά σε πληθυσμό κράτη η κατανομή των εδρών βασίζεται εν μέρει στον πληθυσμό των κατοίκων της χώρας με ταυτόχρονη όμως πριμοδότηση των μικρών, π.χ. το Λουξεμβούργο κατέχει έξι έδρες, ενώ βάσει του πληθυσμού του θα έπρεπε να περιορίζεται σε μια.

Το Κοινοβούλιο εκλέγει τον / την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και έχει το δικαίωμα να εγκρίνει ή να απορρίπτει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο σύνολό της. Επιπλέον, εγκρίνει τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Επίσης λαμβάνει αποφάσεις για τη νομοθεσία της ΕΕ από κοινού με το Συμβούλιο της ΕΕ, δηλαδή με τους υπουργούς ή υφυπουργούς που έχουν την ευθύνη για τους σχετικούς τομείς. Αν το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, δηλαδή η νομοθετική εξουσία της ΕΕ, δεν συμφωνούν σχετικά με μια νομοθετική πράξη, δεν θεσπίζεται νέα νομοθεσία. Και κάτι τελευταίο: το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το μόνο θεσμικό όργανο της ΕΕ που εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες των χωρών – μελών. Κάθε πέντε χρόνια στις ευρωεκλογές.

Όπως διαπιστώνεις, έχεις τη δυνατότητα να συμμετέχεις, μέσω των βουλευτών που θα επιλέξεις, στις αποφάσεις της ΕΕ. Μπορείς να επιλέξεις, βάζοντας μέχρι τέσσερις σταυρούς, τους πιο αναγνωρίσιμους υποψήφιους ενός κόμματος, ελπίζοντας ότι θα καταφέρουν περισσότερα πράγματα απ’ ότι οι μέχρι σήμερα εκλεγέντες με το συγκεκριμένο κριτήριο. Ή να επιλέξεις έναν υποψήφιο ο οποίος θα είναι σε θέση να προωθήσει νομοθετήματα, όπως ένας άλλος Έλληνας ευρωβουλευτής στο παρελθόν, ο οποίος ως συντάκτης γνωμοδότησης της πρότασης τροποποίησης κανονισμού για την περιαγωγή (roaming), συνέβαλε καθοριστικά στη μείωση των, κάποτε, πολύ υψηλών χρεώσεων roaming της κινητής τηλεφωνίας.

Ή να στείλεις βουλευτές οι οποίοι θα συντάξουν μαζί με συναδέλφους τους από άλλες χώρες την πρόταση ψηφίσματος σχετικά με το κράτος δικαίου και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και το οποίο στη συνέχεια, καταδικάζοντας τη χώρα μας, θα υπερψηφιστεί από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στις 4.687 λέξεις του ψηφίσματος γίνονται δύο αναφορές για τα Τέμπη, στη μια εκ των οποίων το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «θεωρεί κρίσιμη την ταχεία και ολοκληρωμένη διεξαγωγή της δικαστικής έρευνας σχετικά με τη σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη». Αντίθετα δεν γίνεται ούτε μία αναφορά στη δικαστική υπόθεση για την τραγωδία στο Μάτι, η οποία ολοκληρώθηκε πρωτοδίκως μετά από σχεδόν 6 χρόνια με τις γνωστές δικαστικές αποφάσεις. Οι οποίες οδήγησαν την Εισαγγελία Εφετών της Αθήνας ν’ ασκήσει έφεση στο σύνολο της απόφασης. Οδηγώντας την υπόθεση σε επανεξέταση σε δεύτερο βαθμό με τον κίνδυνο να παραγραφούν οι όποιες ποινικές ευθύνες για όλους τους υπευθύνους.

Πήρες λοιπόν μια ιδέα τι ψηφίζεις. «Γιατί όμως να πάω να ψηφίσω; Τι να σου κάνει μία ψήφος;» μπορεί να αναρωτηθείς. Τον Νοέμβριο του 2000 περίπου 100.000.000 Αμερικανοί προσήλθαν στις κάλπες για να εκλέξουν τον νέο πρόεδρο. Πόσες ψήφοι έκαναν τελικά τη διαφορά βάσει της συγκεκριμένης εκλογικής διαδικασίας και αναδείχτηκε πρόεδρος ο Τζορτζ Ο. Μπους (ο υιός)  υπερισχύοντας του Αλ Γκορ; 537! Αυτή η απειροελάχιστη διαφορά, 537 ψήφων, στην πολιτεία της Φλόριντα, όπου ψήφισαν σχεδόν 6.000.000 πολίτες, είχε ως αποτέλεσμα την εκλογή του συγκεκριμένου προέδρου.

Αλλά και στις βουλευτικές εκλογές της χώρας μας επίσης το 2000 το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές με διαφορά γύρω στο 1%. Αν από αυτούς που δεν ψήφισαν, πήγαιναν οι τρεις στους εκατό και ψήφιζαν ΝΔ, θα έβγαινε πρώτο κόμμα η ΝΔ. Όπως διαπιστώνεις και η δικιά σου ψήφος έχει το βάρος της και μπορεί να κάνει τη διαφορά.

«Αφού όλοι ίδιοι είναι, θα ρίξω λευκό για διαμαρτυρία.» Έχε υπ’ όψιν ότι το λευκό προσμετράται στα άκυρα κι έτσι η ψήφος πάει χαμένη, αφού τα ποσοστά των κομμάτων υπολογίζονται με βάση μόνο τα έγκυρα ψηφοδέλτια και όχι με βάση το σύνολο αυτών (έγκυρα, λευκά, άκυρα). Δηλαδή αυτοί που θα ψηφίσουν ρίχνοντας έγκυρο ψηφοδέλτιο θα εκλέξουν τελικά τους ευρωβουλευτές, άρα άλλοι θ’ αποφασίσουν για σένα.

«Ό,τι και να μου λες, εγώ δεν πρόκειται να πάω να ψηφίσω. Δεν μ’ ενδιαφέρει η πολιτική. Το πολύ – πολύ να πάω να ψηφίσω για να τους δείξω εγώ, αυτούς τους πολιτικούς εδώ στην Ελλάδα!» Έλα όμως που η καθημερινότητα, αλλά και η ζωή μας μέσα στο σύνολο της κοινωνίας εξαρτάται και καθορίζεται πολλές φορές από την οικονομία και την πολιτική, τις οποίες όμως ταυτόχρονα επηρεάζουμε. Για θυμήσου τα χρόνια της κρίσης: η πολιτική με τις ενέργειές της οδήγησε την οικονομία (τα δημόσια ταμεία) σε υπερχρέωση με αποτέλεσμα η κοινωνία να βιώσει την κρίση από το 2010 και μετά. Άρα, ακόμα κι αν δεν σ’ ενδιαφέρει η πολιτική, οι πολιτικοί που θα εκλέξουμε, θα παίρνουν αποφάσεις που θα επηρεάζουν τη ζωή σου (βλ. Σχήμα 2).

Σχήμα 2: Σχέση της κοινωνίας με πολιτική, οικονομία και ασφάλεια

Και παλιά όντως ψηφίζαμε κάποιες φορές με τιμωρητική διάθεση. Παλιά. Στα «ανέμελα» χρόνια της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης, ιδιαίτερα μετά την πτώση του Τείχους. Τώρα όμως; Μετά από την οικονομική, αλλά και τη συνεχιζόμενη κλιματική κρίση, μάς ήρθε ο κορωνοϊός και εν συνεχεία κάτι που οι περισσότεροι δεν είχαμε βιώσει και το είχαμε απωθήσει σε «χειμερία νάρκη». Ο πόλεμος. Και μαζί του μια έννοια επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο: η ασφάλεια. Η βάση πάνω στην οποία στηρίζονται τόσο η πολιτική, όσο και η οικονομία και που προσδιορίζει πια την καθημερινότητα, αλλά και το μέλλον μας (βλ. Σχήμα 2). Πως λέμε «την υγειά μας να ’χουμε»; Κάτι αντίστοιχο ισχύει τώρα και με την ασφάλεια.

Κι ενώ παλιά πριν από τις εκλογές ελπίζαμε το καλύτερο, τώρα θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι και για το χειρότερο. Κι επειδή το πολιτικό σύστημα στη χώρα μας είναι πρωθυπουργοκεντρικό, όταν θέλεις να «τιμωρήσεις», σύγκρινε τους αρχηγούς των κομμάτων και σκέψου ποιος απ’ αυτούς θα είναι σε θέση ως πρωθυπουργός να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις αυξημένες απαιτήσεις μιας μελλοντικής κρίσης, π.χ. ενός πολέμου, ο μη γένοιτο. Παρεμπιπτόντως δεν θυμάμαι πρωθυπουργό της Ελλάδας με το όνομα Κανένας, «κάποιον» που αντικρύζω όμως συχνά στις δημοσκοπήσεις. Καλή, σωστή η ψήφος διαμαρτυρίας με γνώμονα το παρελθόν, αλλά για ένα σκουρόχρωμο μέλλον, τι κάνουμε;

«Καλά λοιπόν. Θα πάω να ψηφίσω. Αλλά δεν έχω αποφασίσει ακόμη ποιον να επιλέξω.» Στις ευρωεκλογές του 2014 ένας πολύ καλός φίλος ο οποίος «ψαχνόταν» τι να ψηφίσει, «έπεσε» στο βιογραφικό ενός νέου, τριάντα ενός ετών και άγνωστου υποψήφιου του συνδυασμού της «Ελιάς». Απόφοιτος του MIT (M.Sc. στην τεχνολογική πολιτική), του Harvard Kennedy School (M.A. στη δημόσια πολιτική) και του τμήματος πληροφορικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είχε προλάβει ήδη να εργασθεί στο Υπουργείο Παιδείας, έχοντας αναλάβει τη διεύθυνση του Ινστιτούτου Νεολαίας, ενώ μετά την εκλογή του στο Πολιτικό Συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ αποτελούσε και το νεότερο μέλος του. Παράλληλα με τα προαναφερθέντα δίδασκε σε ένα ιδιωτικό ινστιτούτο. Ο φίλος εντυπωσιάσθηκε και τον ψήφισε. Ο υποψήφιος όμως κατετάγη έκτος, πίσω από την πρώτη, Εύα Καϊλή και τον δεύτερο, Νίκο Ανδρουλάκη και δεν κατάφερε να εκλεγεί. Το όνομά του; Κυριάκος Πιερρακάκης.

Είναι κυριολεκτικά στο χέρι σου να ψηφίσεις ρίχνοντας την ψήφο σου στην κάλπη ή στο «ταχυδρομείο» επιστολικά. Μη θεωρείς όμως ότι στη χώρα μας ήταν πάντοτε έτσι. Πριν πενήντα χρόνια όχι μόνο δεν είχες ευκαιρία να ψηφίσεις, αλλά ούτε τη μουσική που ήθελες ν’ ακούσεις, δεν επιτρεπόταν, ποσώς δε να εκφράσεις την άποψή σου δημόσια. Και για να εργασθείς στο Δημόσιο δεν απαιτείτο πιστοποιητικό ΑΣΕΠ, αλλά κοινωνικών φρονημάτων. Σήμερα το «πακέτο» ελευθερίας και δημοκρατίας θεωρείται δεδομένο. Ή μήπως κεκτημένο;

Καλό βόλι!