Στερεύει από δημιουργικότητα το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας

Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα γίνεται 100 ετών αυτήν την εβδομάδα. Ένας αιώνας αφότου ιδρύθηκε στη γαλλική ζώνη της Σαγκάης, το κόμμα ποτέ δεν ήταν τόσο δημοφιλές στη Κίνα, ούτε τόσο μισητό στο εξωτερικό. Οι ηγέτες του είναι εμπειρογνώμονες σε όλες τις χροιές χειραγώγησης και ελέγχου, και τρέφουν υπέρμετρες φιλοδοξίες. Αλλά τους λείπουν νέες ιδέες, πράγμα επικίνδυνο.

Υπό τον Πρόεδρο Σι Τζιπίνγκ, το ΚΚΚ έχει προχωρήσει με τόλμη στην παγκόσμια σκηνή. Έχει ιδρύσει πολυμερείς δανειοδοτικούς οργανισμούς, ώθησε το γιουάν στο καλάθι νομισμάτων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και έδωσε χρήματα σε έργα υποδομής στο εξωτερικό στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Belt and Road. Στην πατρίδα του, έχει εξαλείψει την απόλυτη φτώχεια στο δικό του μέτρο και υπόσχεται η χώρα να είναι ουδέτερη όσον αφορά τις εκπομπές άνθρακα έως το 2060.

Το Πεκίνο έχει επίσης πολεμήσει ενάντια στον Λευκό Οίκο καταλήγοντας σχεδόν σε ισοπαλία σε πολλά μέτωπα. Παρά τους δασμούς του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, οι Κινέζοι κατασκευαστές κατείχαν περίπου το 16% της παγκόσμιας αγοράς εξαγωγών τον Μάρτιο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Refinitiv: ένα μερίδιο που τελευταία φορά πέτυχαν οι ΗΠΑ τη δεκαετία του 1970. Ακόμη και όταν η διπλωματική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες έπαυσε, οι κινεζικές εταιρείες συγκέντρώσαν 70 δισεκατομμύρια δολάρια στα χρηματιστήρια των ΗΠΑ και δανείστηκαν 163 δισεκατομμύρια δολάρια από αμερικανικές τράπεζες υπό τη θητεία του Σι, σύμφωνα με την Dealogic.

Τέλος, το ΚΚΚ κατάφερε να συσπειρώσει τους πολίτες για να καταστείλει την Covid-19 μετά από μια αποτυχημένη αρχή, και επέστρεψε την οικονομία σε κατάσταση ανάπτυξης μετά από ένα μόνο τρίμηνο συρρίκνωσης. Ωστόσο, ο κατάλογος των καθυστερημένων σχεδίων μεταρρύθμισης έχει επιμηκυνθεί περαιτέρω καθώς αυξάνεται ο όγκος των επώδυνων εθνικιστικών αντιδράσεων.

Αργά αλλά σίγουρα

Αξίζει να θυμόμαστε ότι το οικονομικό θαύμα της Κίνας, το οποίο ξεκίνησε υπό τον Ντενγκ Ζιαοπίνγκ τη δεκαετία του 1980, ήταν αποτέλεσμα σημαντικά ευφυούς πολιτικής. Στη μετα-σοβιετική Ρωσία, η κυβέρνηση κατήργησε βιαστικά τους ελέγχους και εφάρμοσε την ελεύθερη αγορά σε μια προσέγγιση που ονομάζεται «θεραπεία σοκ». Επειδή ο ριζοσπαστικός σοσιαλισμός του Μάο Τσετούνγκ είχε κάνει την κινεζική οικονομία ακόμη πιο άκαμπτη και εύθραυστη από το σοβιετικό μοντέλο, η ρωσική λύση δεν ήταν επιλογή για το Πεκίνο.

Αντ ‘αυτού, οι μεταρρυθμιστές υπό την αιγίδα του Ντενγκ εξουσιοδότησαν τα τοπικά στελέχη να πειραματιστούν προσεκτικά με την απελευθέρωση, επαναφέροντας με αργούς ρυθμούς την ιδιωτική περιουσία και επιτρέποντας στους αγρότες και τους επιχειρηματίες να διατηρήσουν τα κέρδη τους. Οι κομμουνιστές αναβίωσαν τα χρηματιστήρια και τα ομόλογα και αξιοποίησαν τις χρηματοοικονομικές αγορές των ΗΠΑ για να βοηθήσουν στη μετατροπή των παροχημένων υπουργείων σε εισηγμένες εταιρείες.

Έκαναν μερικές τολμηρές κινήσεις. Ο πρωθυπουργός Ζου Ρονγκτζί απέλυσε περίπου 40 εκατομμύρια υπαλλήλους μη αποδοτικών κυβερνητικών επιχειρήσεων τη δεκαετία του 1990. Το ΚΚΚ πραγματοποίησε επίσης μια από τις μεγαλύτερες μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων από δημόσιο σε ιδιωτικό έλεγχο στην ιστορία. Το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής αναβίωσης της Κίνας πιστώνεται στους εργατικούς πολίτες της. Όμως, και οι πολιτικοί ηγέτες αξίζουν ένα μερίδιο ευσήμων για τη συνετή εκκαθάριση των εμποδίων – ακόμα κι αν αυτοί αρχικά δημιούργησαν το χάος.

Σήμερα, η δημιουργικότητα του ΚΚΚ δείχνει σημάδια ότι έχει στερέψει. Οι αξιωματούχοι εμφανίζονται όλο και περισσότερο νοσταλγοί παλαιών λύσεων, όπως ζώνες ελεύθερου εμπορίου, που, όμως, δεν μπορούν να λύσουν τα τρέχοντα προβλήματα. Ο Σι αποδεικνύεται εξαιρετικός στο να σπάει κεφάλια, καθώς η βίαιη εκστρατεία κατά της διαφθοράς έκανε πολλά για να αποκαταστήσει την δημόσια πίστη στο ΚΚΚ. Όμως, από οικονομική άποψη, δεν είναι τόσο ότι η κυβέρνησή του σταμάτησε τη μεταρρύθμιση, όσο ότι απέτυχε.

Επιστροφή στο μαγγανοπήγαδο

Δείτε τη μακροχρόνια εκστρατεία για τη μείωση των υπερβολικών επενδύσεων σε ακίνητα, η οποία κατβροχθίζει το κεφάλαιο για πιο παραγωγικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων και βυθίζει τα κινέζικα νοικοκυριά στο χρέος. Παρά την συντονισμένη προσπάθεια κατά τη διάρκεια της πανδημίας να κρατήσει τα κεφάλαια αρωγής εκτός ακινήτων, οι τιμές των κατοικιών στις κύριες πόλεις αυξάνονται ξανά και πάρα πολύ γρήγορα. Σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στο ότι η ανταπόκριση του ΚΚΚ στην Covid-19 χρησιμοποίησε μια παλιά μέθοδο: δαπάνες για υποδομές και χαλάρωση των πιστώσεων. Και τα δύο μέτρα αναπόφευκτα εισχώρησαν στη στέγαση, όπως έκαναν μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Αλλά οι αξιωματούχοι δεν μπορούσαν να το σταματήσουν, ούτε η κυβέρνηση μπόρεσε να αποσπάσει φόρο ακίνητης περιουσίας, ο οποίος θα μπορούσε να έχει κατασταλτικό αποτέλεσμα.

Αλλού, οι γραφειοκράτες τείνουν να βλέπουν το σπάσιμο κεφαλιών σε προβληματικές βιομηχανίες ως συνώνυμο με τη μεταρρύθμισή τους. Αυτό δεν είναι πάντα αλήθεια και θα μπορούσε να αποβεί μια ακριβή παρεξήγηση. Για παράδειγμα, η δημόσια ταπείνωση των γιγάντων της τεχνολογίας, όπως η Alibaba, από την ηγεσία του ΚΚΚ, είναι απίθανο να δώσει ώθηση στις επενδύσεις ή την καινοτομία. Εν τω μεταξύ, το Πεκίνο κάνει μια νέα προσπάθεια να γίνει αυτόνομο στους ημιαγωγούς, αλλά ρίχνει χρήματα στο πρόβλημα εδώ και χρόνια με ελάχιστη επιτυχία. Καθώς ο κινεζικός όγκος επισφαλών χρεών ανέρχεται σε 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, η Κίνα δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά αν ακολουθήσει το άχρηστο δικό της μοντέλο καινοτομίας.

Η λίστα συνεχίζεται. Η δημογραφική κρίση που προκαλείται από ένα συρρικνωμένο εργατικό δυναμικό επιταχύνεται ενώ το χάσμα του πλούτου διευρύνεται. Ωστόσο, το ΚΚΚ, που κυριαρχείται ολοένα και περισσότερο από άντρες «πολεμοχαρείς λύκους», εξακολουθεί να επιμένει στη μικροδιαχείριση των αποφάσεων γεννήσεων των γυναικών, στη σύλληψη φεμινιστριών και στον περιορισμό της εργασιακής κινητικότητας.

Επικαθήμενο σε μια οικονομία 15 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, το ΚΚΚ έχει τεράστιους πόρους και λαϊκή υποστήριξη. Αλλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει είναι ακόμη πιο περίπλοκα από αυτά που υπερνίκησαν οι μεταρρυθμιστές του Ντενγκ. Εάν το κόμμα θέλει να γιορτάσει έναν ακόμη αιώνα στην εξουσία, θα πρέπει να σταματήσει να επαναπαύεται σε προηγούμενες επιτυχίες.

REUTERS BREAKINGVIEWS