Πρακτικές ESG και Χρηματοοικονομική Απόδοση: Υπάρχει αλήθεια;

Η τάση προς ESG πρακτικές  (Environment, Social, Governance)  έχει εξελιχθεί. Μέτοχοι και επενδυτές χρησιμοποιούν τις πρακτικές αυτές ως μέσο διαχείρισης κινδύνων ενώ για τις επιχειρήσεις έχει μετατραπεί σε αναδυόμενο μέρος της ανταγωνιστικής τους στρατηγικής. Ωστόσο, στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία έχουν συζητηθεί οι βιώσιμες πρακτικές που αφορούν τους τρεις πυλώνες ESG καθώς το ζήτημα αυτό έχει απασχολήσει την ακαδημαϊκή κοινότητα πάνω από 50 χρόνια, αποδεικνύοντας την τεράστια σημασία και σημαντικότητα του θέματος αυτού (Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Η  επιχείρηση ως σύστημα με απεριόριστη υπευθυνότητα: Ιστορική αναδρομή, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 04-07-2021).

Οι μετρήσεις ESG στοχεύουν στην καταγραφή πρόσθετων διαστάσεων της εταιρικής απόδοσης, η οποία δεν αποκαλύπτεται στα λογιστικά δεδομένα. Oι χρηματοοικονομικές καταστάσεις δεν έχουν την ικανότητα να ενημερώνουν τη διοίκηση και τους επενδυτές για την αξία της φήμης, της ποιότητας, της επωνυμίας, της ασφάλειας, της κουλτούρας στο χώρο εργασίας, των στρατηγικών, της τεχνογνωσίας και μιας σειράς άλλων στοιχείων ενεργητικού που είναι πιο σημαντικά από ποτέ. Έτσι, οι δείκτες ESG συλλέγουν ένα πιο εκτεταμένο πεδίο μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών σχετικά με την περιβαλλοντική, την κοινωνική απόδοση και την εταιρική διακυβέρνηση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση των δυνατοτήτων της διοίκησης μιας εταιρείας καθώς και για την υποστήριξη της διαχείρισης κινδύνων (Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Το τρίπτυχο ESG & η νέα προσέγγιση εκτίμησης κινδύνων, Πολυτεχνείο Κρήτης, Παρασκευή 12/03/2021).

Οι εταιρείες πλέον γνωρίζουν ότι η αποκάλυψη δεδομένων ESG είναι ζωτικής σημασίας. Οι δραστηριότητες ESG μπορούν να ενισχύσουν τις πρακτικές διαχείρισης με αποτέλεσμα τη βελτίωση της οικονομικής απόδοσης της επιχείρησης. Ακόμη και εμπειρικά ευρήματα δείχνουν ότι το τρίπτυχο ESG έχει σημαντική θετική επίδραση στις χρηματοοικονομικές επιδόσεις. Ωστόσο, σε ποιο βαθμό οι πρακτικές ESG επηρεάζουν τη χρηματοοικονομική απόδοση των επιχειρήσεων είναι ακόμα άγνωστο.

Η έρευνα για τα κριτήρια ESG έχει μεγάλη βαρύτητα στη διερεύνηση σχέσεων με τις χρηματοοικονομικές επιδόσεις (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Μ. Εσκαντάρ, Συγκριτική χρηματοοικονομική αξιολόγηση των επιχειρήσεων με βάση το τρίπτυχο ESG, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 06/07/2021) Η χρηματοοικονομική είναι η εφαρμογή μιας σειράς οικονομικών αρχών για τη μεγιστοποίηση του πλούτου, δηλαδή της συνολικής αξίας μιας επιχείρησης. Ειδικότερα, μεγιστοποίηση του πλούτου μιας επιχείρησης σημαίνει την επίτευξη όσο το δυνατό μεγαλύτερων κερδών με το μικρότερο κίνδυνο. Η σωστή διαχείριση και λήψη αποφάσεων έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερες αναμενόμενες αποδόσεις και χαμηλότερο κίνδυνο, γεγονός που αναγνωρίζεται από τους επενδυτές, για τους οποίους θα αυξηθεί πιθανότατα η αξία της μετοχής της επιχείρησης. Ως εκ τούτου,  η χρηματοοικονομική ανάλυση στηρίζει τη συνολική οικονομική υγεία μιας εταιρείας και την ικανότητά της να παράγει μακροπρόθεσμη αξία των μετόχων μέσω της χρήσης βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης. Λόγω αυτού, το κίνητρο για να εξεταστεί η σχέση των πρακτικών ESG με τη χρηματοοικονομική απόδοση είναι πολύ σχετικό.

Πρακτικές για το Περιβάλλον
Στις μέρες μας, εσωτερικοί και εξωτερικοί ενδιαφερόμενοι δείχνουν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον για το τρίπτυχο ESG.

Εσωτερικοί ενδιαφερόμενοι, όπως για παράδειγμα οι εργαζόμενοι που ενδέχεται να επηρεαστούν από τις κακές συνθήκες περιβάλλοντος, ενώ οι εξωτερικοί ενδιαφερόμενοι περιλαμβάνουν κοινότητες που επηρεάζονται από την τοπική ρύπανση, περιβαλλοντικές ακτιβιστικές ομάδες, κυβερνητικές ρυθμιστικές αρχές, μέτοχοι, επενδυτές, πελάτες, προμηθευτές και άλλοι. Συνεπώς, είναι επιτακτική ανάγκη η εταιρεία να χρησιμοποιεί τις βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης για τη μείωση των εκπομπών αερίων (αέρια θερμοκηπίου, ουσίες που καταστρέφουν το όζον, διοξείδιο του άνθρακα κ.λπ.), απόβλητα, επικίνδυνα απόβλητα, ρύπανση  υδάτων, διαρροές ή τις επιπτώσεις τους στη βιοποικιλότητα.

Η διοίκηση της εταιρείας θα πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι οι φυσικοί πόροι στη διαδικασία παραγωγής χρησιμοποιούνται άριστα. Η υποστήριξη της προηγμένης τεχνολογίας και της καινοτομίας των προϊόντων θα μπορούσε να ενισχύσει την περιβαλλοντική απόδοση καθώς αποκαλύπτει την ικανότητα μιας εταιρείας να μειώσει το περιβαλλοντικό κόστος και τις επιβαρύνσεις για τους πελάτες της και δημιουργώντας έτσι νέες ευκαιρίες στην αγορά μέσω νέων περιβαλλοντικών τεχνολογιών. Η ισχυρότερη περιβαλλοντική απόδοση μπορεί να βελτιώσει την αξία της επιχείρησης και να προσελκύσει νέους ενδιαφερόμενους βάσει βιβλιογραφίας. Η κατάλληλη περιβαλλοντική πρακτική στις επιχειρησιακές δραστηριότητες μπορεί να δημιουργήσει εξοικονόμηση κόστους, καθώς και να αποφύγει τις επιχειρηματικές επιπτώσεις του ζητήματος μόλυνσης.

Πρακτικές για την Κοινωνία
Καθώς οι περιβαλλοντικές δραστηριότητες χωρίς κατάλληλο έλεγχο θα επηρεάσουν τον πλανήτη, τους ανθρώπους και τα κέρδη, έτσι οι επιχειρήσεις  θα πρέπει να είναι κοινωνικά υπεύθυνες. Υπάρχει τεράστια βιβλιογραφία που συζητά πώς οι εταιρείες είναι κοινωνικά υπεύθυνες. Υπάρχουν Εταιρικές κοινωνικές ευθύνες (οικονομική, νομική, ηθική, διακριτική ευχέρεια), εταιρική κοινωνική ανταπόκριση (άμυνα, αντίδραση, διαμονή, προ-δράση) και κοινωνικά ζητήματα (καταναλωτές, περιβάλλον, ασφάλεια προϊόντων , διακρίσεις / ασφάλεια των εργαζομένων και μέτοχοι).

Η κοινωνική απόδοση ορίζεται ως η διαμόρφωση των αρχών της κοινωνικής ευθύνης, των διαδικασιών κοινωνικής ανταπόκρισης και των πολιτικών, των προγραμμάτων και των απτών αποτελεσμάτων μιας επιχειρηματικής οργάνωσης, καθώς σχετίζονται με τις κοινωνικές σχέσεις της εταιρείας. Το CSP (Corporate financial performance) μπορεί επίσης να οριστεί ως δομή που δίνει έμφαση στις ευθύνες μιας εταιρείας έναντι πολλών ενδιαφερομένων, όπως οι εργαζόμενοι και η κοινότητα στο σύνολό της, εκτός από τις παραδοσιακές ευθύνες της,  έναντι των  μετόχων. Κατά συνέπεια, οι επιχειρήσεις  με υψηλή κοινωνική απόδοση  είναι πιο εύκολο να προσελκύσουν επιλέξιμους εργαζόμενους.

Έτσι, για να δημιουργηθεί εμπιστοσύνη προς το εργατικό δυναμικό, τους πελάτες και την κοινωνία της, η εταιρεία θα πρέπει να είναι κοινωνικά υπεύθυνη και να ανταποκρίνεται σε κοινωνικά ζητήματα. Ο δείκτης για την εταιρεία να είναι κοινωνικά υπεύθυνη σχετίζεται με την ευθύνη των προϊόντων, την κοινότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ποικιλομορφία και τις ευκαιρίες, την ποιότητα της απασχόλησης, την υγεία και την ασφάλεια, την κατάρτιση και ανάπτυξη. Η εταιρική κοινωνική απόδοση φαίνεται να σχετίζεται μόνο θετικά με τη χρηματοοικονομική απόδοση βάσει βιβλιογραφίας. Δείχνει τη σημασία της επικοινωνίας κοινωνικών δραστηριοτήτων σε σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς όπως καταναλωτές, μη κυβερνητικές ομάδες ή ρυθμιστική υπηρεσία για να παραμείνει η εταιρεία ανταγωνιστική.

 Πρακτικές για τη Διακυβέρνηση
Ένα καλό σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης είναι σημαντικό στοιχείο για τη βέλτιστη απόδοση μιας επιχείρησης προς το συμφέρον των μετόχων, τον περιορισμό του κόστους και την προώθηση της επιβίωσης των εταιρειών. Η εταιρική διακυβέρνηση χρησιμοποιήθηκε για το συντονισμό και την αντιμετώπιση των επιχειρήσεων για την αναβάθμιση της επιχειρηματικής ευημερίας και της εταιρικής ευθύνης με οριστικό στόχο την αναγνώριση της μακροπρόθεσμης αξίας των μετόχων λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντα άλλων ενδιαφερομένων.

Το διοικητικό συμβούλιο είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία του μηχανισμού εταιρικής διακυβέρνησης. Η βέλτιστη πρακτική των αρχών εταιρικής διακυβέρνησης που σχετίζονται με την ανταγωνιστική και δίκαιη διαχείριση για την προσέλκυση και διατήρηση στελεχών και μελών του διοικητικού συμβουλίου. Οι μέτοχοι πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα και να έχουν ορισμένα προνόμια.

Η εταιρεία ακολουθεί τις διαδικασίες και τα πλαίσια για να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα και να είναι πιο προοδευτική. Η εταιρική διακυβέρνηση σημαίνει ότι η εταιρεία διαθέτει ειδικά συστήματα για τη διαχείριση της βιωσιμότητας. Καθώς η μελέτες που έχουν γίνει, δείχνουν ότι, η εταιρική διακυβέρνηση επηρεάζει την εταιρική απόδοση.

Συμπερασματικά, καταλήγουμε ότι οι πυλώνες ESG ήρθαν για να μείνουν καθώς παρατηρείται να υπάρχει μια σημαντική σχέση ανάμεσα στα κριτήρια ESG και τη χρηματοοικονομική απόδοση βάσει εμπειρικών μελετών. Τα ερωτήματα βέβαια που πρέπει να απαντηθούν είναι πολλά, όπως: ποια είναι αυτά τα κριτήρια που επηρεάζουν περισσότερο τη χρηματοοικονομική απόδοση; Ποια κριτήρια αυξάνουν τον κίνδυνο σε μια εταιρεία; Ποιοι χρηματοοικονομικοί δείκτες επηρεάζονται περισσότερο με τις μεταβολές των ESG κριτηρίων; Και άλλα πολλά.

Η επιστημονική ομάδα μας στο Financial Engineering laboratory στο Πολυτεχνείο Κρήτης έχει ξεκινήσει είδη τις έρευνες για την απάντηση των παραπάνω αλλά και άλλων πολλών σημαντικών ερωτημάτων.

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France 

* Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ ,Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering Πολυτεχνείο Κρήτης