Ρωσία – Δύση : Σκληρό μπρα ντε φερ για ασφαλές πέρασμα των σιτηρών της Ουκρανίας

Σε αγώνα διπλωματικού δρόμου αποδύονται Ρωσία και Δύση σε σχέση με την τύχη των σιτηρών της Ουκρανίας και για το πώς θα μπορούσαν να διοχετευθούν με ασφάλεια μέσω της Μαύρης Θάλασσας στις παγκόσμιες αγορές. Βασικός κρίκος σε αυτή την προσπάθεια και των δύο μερών αποτελεί η μάχη για το ποιος θα κερδίσει το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας κοινής γνώμης, εάν τελικά τα όποια σχέδια αποτύχουν και τα πολύτιμα αποθέματα δημητριακών τελικά δεν καταλήξουν στις αγορές και τα εκατομμύρια στόματα που τα έχουν ανάγκη για να αποφύγουν τον λιμό.

Αμφότερες οι δύο πλευρές δραστηριοποιούνται διπλωματικά σε όλη την Αφρική και τη Μέση Ανατολή προσπαθώντας να παρουσιάσουν τον αντίπαλό τους ως τον ένοχο για τις μεγάλες ανατιμήσεις σε βασικά τρόφιμα και λιπάσματα. Όπως είναι γνωστό, η Ρωσία και η Ουκρανία εξάγουν περισσότερο από το 1/4 του παγκόσμιου σιταριού, ενώ η Ρωσία είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας λιπασμάτων στον κόσμο. Ο Δείκτης Τιμών Λιπασμάτων της Παγκόσμιας Τράπεζας αυξήθηκε σχεδόν κατά 10% το πρώτο τρίμηνο του 2022, σε υψηλό όλων των εποχών!

Τι θα γίνει με τα 20 εκατ. τόνους ουκρανικών σιτηρών

Αυτό που έχει αναχθεί πλέον σε ζήτημα ζωής ή θανάτου για όλο τον πλανήτη είναι η τύχη του ανεκτέλεστου των 20 εκατομμυρίων τόνων σιτηρών της Ουκρανίας. Το βασικό πρόβλημα είναι πώς αυτές οι ποσότητες θα εξαχθούν όσο πιο άμεσα γίνεται ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω έκρηξη των τιμών των τροφίμων και επίσης για να διασωθεί η επόμενη ουκρανική σοδειά που επί του παρόντος δεν μπορεί να μεταφερθεί στις ήδη πλήρεις εγκαταστάσεις αποθήκευσης.

Η αποστολή των ουκρανικών σιτηρών ωστόσο δεν είναι εφικτή λόγω του ναυτικού αποκλεισμού που έχει επιβάλει η Ρωσία στο λιμάνι της Οδησσού στη Μαύρη Θάλασσα αλλά και λόγω των πλωτών ναρκών που τοποθετήθηκαν από την Ουκρανία προκειμένου να αποτρέψουν την κατάληψη του λιμανιού από τις ρωσικές δυνάμεις. Η Ρωσία έχει διαμηνύσει από τη μεριά της ότι για να άρει τον αποκλεισμό, βασικός όρος είναι η άρση των κυρώσεων στα ναυτιλιακά της προϊόντα και στα λιπάσματα.

Κρίσιμη συνάντηση Λαβρόφ – Ερντογάν

Μεγάλης σημασίας είναι η επικείμενη συνάντηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κάτι όμως που δεν αναμένεται να γίνει πριν τις 8 Ιουνίου. Αντικείμενο της συζήτησής τους θα είναι οι προτάσεις της Τουρκίας για εκτόνωση της κατάστασης στην Οδησσό και για συνοδεία των πλοίων με τα φορτία σιτηρών μέχρι τον Βόσπορο, κατά μήκος ενός ναυτικού διαδρόμου. Ο Ερντογάν συνομίλησε με τον Βλαντιμίρ Πούτιν για την πρόταση αυτή τη Δευτέρα και σύμφωνα με την τουρκική πλευρά, ο Πούτιν ήταν πρόθυμος να συνεργαστεί, υπό προϋποθέσεις.

Βάσει της σύμβασης του Μοντρέ του 1936, η Τουρκία είναι υπεύθυνη για τη θαλάσσια διέλευση από και προς τη Μαύρη Θάλασσα και βάσει αυτού δικαιολογεί την άρνησή της ως μέλος του ΝΑΤΟ να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, επισημαίνοντας αυτόν τον ιδιαίτερο ρόλο της. Από τη μεριά του ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, δήλωσε την Τρίτη ότι η επισιτιστική ασφάλεια είναι το πιο σημαντικό ζήτημα: «Εστιάζουμε σε αυτό. Σχεδιάζουμε να δημιουργήσουμε ένα κέντρο στην Κωνσταντινούπολη για την παρακολούθηση του διαδρόμου».

Ο ρόλος του Ντράγκι

Από τη μεριά της Ευρώπης, ο Ιταλός πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκ επιδόθηκε σε διαδοχικές συζητήσεις με τον Τζο Μπάιντεν, τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αλλά και με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Οι Ουκρανοί έχουν δηλώσει ότι είναι πρόθυμοι να προβούν σε αποναρκοθέτηση της Οδησσού αλλά υπό προϋποθέσεις ώστε να μη «καθαρίσει το πεδίο» για τα ρωσικά πολεμικά πλοία που πιθανώς επιχειρήσουν να προσεγγίσουν χωρίς πρόβλημα το λιμάνι.

Η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρθηκαν να αναλάβουν την επιχείρηση αποναρκοθέτησης, κάτι που θα μπορούσε να διαρκέσει ένα δεκαπενθήμερο, αλλά το πιο πιθανό είναι η ρωσική πλευρά να προτιμήσει η Τουρκία να ναλάβει και να ολοκληρώσει αυτό το επικίνδυνο έργο.

Σύμφωνα με τον Ντράγκι, ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι θα επιτρέψει την πρόσβαση στην Οδησσό, υπό την προϋπόθεση ότι θα μπορούσαν να γίνουν έγκυροι έλεγχοι για να διασφαλιστεί ότι τα πλοία θα μεταφέρουν σιτηρά και όχι όπλα για τον ουκρανικό στρατό. Υπάρχουν επίσης ανεπίλυτα ζητήματα σχετικά με την εθνικότητα των πλοίων που θα συνοδεύουν τα πλοία με τα φορτία και τους όρους εμπλοκής τους εάν απειληθούν από τη Ρωσία.

Τα ρωσικά λιπάσματα

Πάντως η Ρωσία επιθυμεί διακαώς ως αντάλλαγμα την άρση των δυτικών κυρώσεων στα ρωσικά λιπάσματα, κάτι που σύμφωνα με τον Ντράγκι, διατυπώθηκε ως αίτημα προς την ΕΕ και από χώρες της Αφρικής.

Σε αυτό το ζήτημα δείχνουν διατεθειμένες να κινηθούν πιο ευέλικτα και οι ΗΠΑ καθώς η πρεσβευτής τους στον ΟΗΕ, Λίντα Τόμας-Γκρίνφιλντ, δήλωσε ότι η ώρα της είναι έτοιμη να δώσει ειδική άδεια σε ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρείες προκειμένου να διευκολύνουν τις εξαγωγές ρωσικών σιτηρών και λιπασμάτων.

Ωστόσο, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής είναι δύσπιστα ότι ο Πούτιν θα συμφωνήσει. Η Βρετανία υποστήριξε την πρόταση της Λιθουανίας για ένα παρόμοιο σχέδιο συνοδείας, το οποίο όμως δεν θα είχε ως προϋπόθεσή του τη ρωσική συνεργασία. Πρότεινε έναν συνασπισμό προθύμων – όχι μιας δύναμης του ΝΑΤΟ – για τη συνοδεία των πλοίων με τα σιτηρά.

Η Αίγυπτος, μια από τις πολλές χώρες μεσαίου και χαμηλότερου εισοδήματος που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ουκρανικά και ρωσικά σιτηρά, αναφέρθηκε ως πιθανό μέλος του συνασπισμού.

Ωστόσο, ο στρατηγός Μαρκ Μίλεϊ, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, σημείωσε στο Λονδίνο την Τρίτη ότι «για να ανοίξουν αυτοί οι θαλάσσιοι δρόμοι θα απαιτούσε μια πολύ σημαντική στρατιωτική προσπάθεια». Εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής το επέλεγαν, «θα ήταν μια στρατιωτική επιχείρηση υψηλού κινδύνου που θα απαιτούσε σημαντικά επίπεδα προσπάθειας», είπε. Γι’ αυτόν τον λόγο ο Ντράγκι, ο Μακρόν και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς θεώρησαν ότι ήταν απαραίτητο να δοκιμάσουν τον Πούτιν.

Ακριβές οι υφιστάμενες διαδρομές

Εάν καμία από τις επιλογές της θαλάσσιας διαδρομής δεν λειτουργήσει, η μόνη εναλλακτική είναι να ενταθεί η χρήση των υπαρχόντων και πολύ πιο ακριβών διαδρομών, με φορτηγά, μέσω της Πολωνίας προς τα λιμάνια της Βαλτικής και της Πολωνίας ή με φορτηγίδες στον ποταμό Δνείπερο προς τα λιμάνια της Ρουμανίας και τέλος με τρένο προς την Πολωνία. Η επιλογή μεταφοράς σιτηρών με τρένο μέσω της Λευκορωσίας φαίνεται αδύνατη λόγω των απαιτήσεων του Μινσκ για άρση των κυρώσεων στην ποτάσα.

Το θέμα είναι ότι ο χρόνος δεν είναι απεριόριστος για την επίλυση αυτού του τεράστιας σημασίας προβλήματος. «Έχουμε μόλις δύο εβδομάδες μπροστά μας αλλιώς θα έχουμε πολύ σοβαρό πρόβλημα».