ΗΠΑ: Οι αντιμονοπωλιακές πολιτικές και η συζήτηση στο… «τραπέζι της κουζίνας»

Δεν είναι και πολύ συνηθισμένο για έναν βραβευμένο με Πούλιτζερ συγγραφέα να εκφωνεί την κεντρική ομιλία σε ένα συνέδριο για την πολιτική ανταγωνισμού.

Ωστόσο, την περασμένη εβδομάδα στην Ουάσιγκτον, ο Ayad Akhtar, θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και σεναριογράφος και πρόεδρος της PEN America, μίλησε σε ένα συνέδριο για την πολιτική μονοπωλίου που χρηματοδοτείται από το Open Markets Institute.

Η απόφαση αυτή μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται παράδοξη, ωστόσο δεν είναι τόσο τυχαία: όπως γράφουν οι Financial Times, ο «αφηγητής» του τελευταίου βιβλίου του Akhtar «Homeland Elegies», είναι ένας Πακιστανός μετανάστης του οποίου η οικογένεια έφτασε στη χώρα που πίστευαν ότι ήταν η χώρα των ευκαιριών, μόνο για να συνειδητοποιήσει ότι η Αμερική είχε μετατραπεί, με την πάροδο του χρόνου, σε μια χώρα στην οποία συγκρούονταν ο υπερ-ατομικισμός με την κουλτούρα του χρήματος.

Το αποτέλεσμα; Μια κοινωνία στην οποία είναι ευκολότερο να προστατεύονται τα δικαιώματα των μετόχων παρά τα πολιτικά δικαιώματα.

Το μυθιστόρημα, το οποίο διαβάζεται σε λέσχες βιβλίων σε όλη την Αμερική, περιέχει όχι μόνο μακροσκελείς αναφορές στην αντιμονοπωλιακή νομολογία, αλλά και κριτικές.

Εξετάζει επίσης όλους τους τρόπους με τους οποίους «η προστασία του δικαιώματος του καταναλωτή στη «χαμηλότερη τιμή» ως πρώτη αρχή, έχει λειτουργήσει ως ο νομιμοποιητικός λόγος για την ανάληψη της πολιτικής διαδικασίας από μεγάλες (και ολοένα και μεγαλύτερες) επιχειρήσεις», όπως χαρακτηριστικά το έθεσε ο Akhtar.

«Με άλλα λόγια, η πολιτική μας τάξη – με την οποία δεν εννοώ μόνο τη νομοθετική – καθορίζεται όλο και περισσότερο από την εταιρική σκέψη και το συμφέρον».

Στο τραπέζι της κουζίνας

Όταν η μονοπωλιακή εξουσία γίνεται θέμα συζήτησης μεταξύ τυρού και αχλαδιού (kitchen table topic) στην Αμερική, και ενσωματώνεται στη δημοφιλή μυθοπλασία, οι ηγέτες των επιχειρήσεων θα πρέπει να ακούσουν προσεκτικά.

Όπως υπογραμμίζουν οι Financial Times η εκλαΐκευση της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας είναι μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης αλλαγής στην οποία οι συζητήσεις για την οικονομική πολιτική αποτελούν όλο και περισσότερο αντικείμενο όχι μόνο οικονομολόγων, αλλά και νομικών, ακτιβιστών και απλών ανθρώπων.

Αυτές οι ομάδες ενδιαφέρονται λιγότερο για τεχνοκρατικές συζητήσεις σχετικά με τους μηχανισμούς της αγοράς παρά για μια συζήτηση βάσης σχετικά με το πώς η εταιρική εξουσία έχει στρεβλώσει την αγορά με τρόπους που θεωρούν παράλογους.

Το δημοσίευα φέρνει ως παράδειγμα τις συμβάσεις πώλησης που καθιστούν αδύνατο για τους αγρότες να επισκευάσουν μόνοι τους τον εξοπλισμό τους αντί να πληρώσουν για τις δαπανηρές υπηρεσίες του κατασκευαστή.

Ή το προσωπικό καθαριότητας που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό και δεσμεύεται από ρήτρες μη ανταγωνισμού, που τους εμποδίζουν να κάνουν οικιακές εργασίες για μια εταιρεία που μπορεί να προσφέρει ένα ή δύο δολάρια επιπλέον την ώρα.

Οι χρήσιμες αφηγήσεις

θα μπορούσε να πει κανείς ότι η πολιτική του ανταγωνισμού μπήκε στις καθημερινές συζητήσεις εν μέρει και λόγω της αυξανόμενης αίσθησης του κοινού ότι τα οικονομικά συμφέροντα έχουν αιχμαλωτίσει το ίδιο το οικονομικό επάγγελμα.

Όπως είπε στην ίδια εκδήλωση η Cristina Caffarra, οικονομολόγος και σύμβουλος σε εκατοντάδες συγχωνεύσεις εταιρειών, «οι οικονομολόγοι συνθέτουν χρήσιμες αφηγήσεις και τις πουλάνε σε δικηγόρους».

Στη συνέχεια χρησιμοποιούν αυτή τη φαινομενικά επιστημονική μαρτυρία για να υποστηρίξουν τις υποθέσεις τους.

Ωστόσο οι ρυθμιστικές αρχές στην Ουάσιγκτον ενδιαφέρονται πολύ λιγότερο για οικονομικές υποθέσεις σχετικά με το πώς θα πρέπει να λειτουργούν οι αγορές, πολλές από τις οποίες αμφισβητούνται όλο και περισσότερο, ιδιαίτερα στον ψηφιακό χώρο.

Αντίθετα, προτιμούν μια πιο επαγωγική προσέγγιση της αλήθειας, στην οποία τα γεγονότα παρουσιάζονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο και κρίνονται με βάση την αξία τους.

Αυτό το είδος προσέγγισης είναι που υποστήριξαν η πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου Lina Khan και ο επικεφαλής της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης Jonathan Kanter.

Τα χρήματα κάνουν τη διαφορά

Η αφετηρία τους είναι ότι τα οικονομικά δομούνται από την πολιτική και η πολιτική τείνει να δομείται από εκείνους τους ανθρώπους με τα περισσότερα χρήματα.

Έτσι, οι παραδοσιακές οικονομικές θεωρίες σχετικά με τις αγορές δεν είναι ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο χρήσιμες από τη συλλογή πραγματικών γεγονότων που μπορεί να φέρει σε μια υπόθεση η κάθε πλευρά.

Όπως είπε ο Kanter, ο οποίος συμμετείχε σε ένα από τα πάνελ, «η συζήτηση [για την εταιρική εξουσία] τώρα αφορά πραγματικούς ανθρώπους και αυτό είναι πολύ διαφορετικό από την τεχνοκρατική συζήτηση που κάναμε όταν μπήκα στο χώρο. Και νομίζω ότι είναι κρίσιμο να έχουμε μια ειλικρινή συζήτηση».

Σύμφωνα με αυτόν, η σκέψη γύρω από την αντιμονοπωλιακή πολιτική θα πρέπει να περιλαμβάνει οτιδήποτε καθιστά αδύνατο για τα άτομα να έχουν πλήρη αυτοδιάθεση, με την έννοια ότι μπορούν να κάνουν τις επιλογές που θα μπορούσαν να τους προσφέρουν μια καλύτερη ζωή.

Αυτή είναι μια αντιμονοπωλιακή φιλοσοφία που είναι πολύ περισσότερο ευθυγραμμισμένη με τις ιδέες της συνταγματικής δημοκρατίας παρά με τη σχολή του Σικάγο.

Είναι επίσης ένας ευρύς ορισμός, ο οποίος δεν έχει ακόμη αποδειχθεί πλήρως στο δικαστήριο.

Παρά τις περισσότερες κρατικές αντιμονοπωλιακές υποθέσεις και μια ρητή εκτελεστική εντολή του Λευκού Οίκου το 2021 με 72 διαφορετικές πρωτοβουλίες από ομοσπονδιακούς οργανισμούς που έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση προβλημάτων ανταγωνισμού, η παγκόσμια αγορά συγχωνεύσεων και εξαγορών έφτασε σε ιστορικό υψηλό όλων των εποχών το 2021 (οι αριθμοί του 2022 ήταν χαμηλότεροι, αλλά η αγορά εξακολουθεί να είναι υγιής σε σύγκριση με τα προ πανδημίας επίπεδα).

Ίσως αυτός είναι ο λόγος που η γερουσιαστής Εlizabeth Warren, η οποία επίσης παρακολούθησε το συνέδριο, ζήτησε μια ακόμη ευρύτερη ατζέντα ανταγωνισμού, υπερβαίνοντας τα επιχειρήματά της για τη διάλυση της Big Tech.

Μεταξύ άλλων, κάλεσε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αντιταχθούν στις πιο αμφισβητήσιμες συγχωνεύσεις και να μην εφαρμόσουν «διορθωτικά μέτρα» (τα οποία είναι δαπανηρά στην επιβολή και εύκολο παιχνίδι), να θεωρήσουν τα στελέχη προσωπικά υπεύθυνα σε ποινικές υποθέσεις εάν οι εταιρείες τους παραβιάζουν τους αντιμονοπωλιακούς νόμους και να σταματήσουν τις στρατηγικές συγκέντρωσης μετοχών.

Η Warren έχει ιστορικό καθορισμού της ατζέντας πολιτικής στον τομέα της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. Και-σύμφωνα με τους FT- οι CEO θα πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά αυτόν τον χώρο.