Κίνα: Αντιμετωπίζει μια χαμένη δεκαετία;

«Από τότε που έσκασε η κινεζική φούσκα κατοικιών», σύμφωνα με τον Ρίτσαρντ Κου του Ερευνητικού Ινστιτούτου Nomura, «δέχομαι τόνους τηλεφωνημάτων από Κινέζους δημοσιογράφους, οικονομολόγους, επενδυτές και μερικές φορές πολιτικούς που με ρωτούν: «Θα ακολουθήσουμε τον δρόμο της Ιαπωνίας;»

Ο Economist αναζήτησε τον Koυ, γιατί ο συγκεκριμένος έχει αφιερώσει την καριέρα του στη μελέτη των συνεπειών της οικονομικής υπερβολής. Όταν η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας από τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου υποχώρησε το 1991, το τότε αφεντικό του στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης, Έντουαρντ Φράιντλ, άρχισε να ανησυχεί για μια υπερχείλιση χρέους και εμπορικής ιδιοκτησίας. Αυτό «τροφοδοτούσε έναν διάχυτο χρηματοοικονομικό και οικονομικό συντηρητισμό μεταξύ των επιχειρήσεων και των καταναλωτών», υποστήριξε ο Φράιντλ. Η ζήτηση για πίστωση ήταν συγκρατημένη, επειδή οι επιχειρήσεις «κατεύθυναν τις προσπάθειές τους προς την αναδιάρθρωση του ισολογισμού». Για να περιγράψει αυτά τα στελέχη, επινόησε τον όρο «ύφεση ισολογισμού».

Ιαπωνία: Σε «σημείο καμπής» η 25ετής μάχη κατά του αποπληθωρισμού

Ο κ. Κου αργότερα συνειδητοποίησε ότι η Ιαπωνία υπέφερε από έκθεση στα ίδια προβλήματα, αλλά σε πολύ χειρότερο βαθμό. Μετά την έκρηξη της χρηματιστηριακής φούσκας το 1989, οι τιμές των μετοχών υποχώρησαν κατά 60% σε λιγότερο από τρία χρόνια. Οι τιμές των ακινήτων στο Τόκιο μειώνονταν για πάνω από μια δεκαετία. Ο αποπληθωρισμός, με ορισμένα μέτρα, παρέμεινε για ακόμη περισσότερο. Ακόμη και η τιμή των συνδρομών γκολφ -που διαπραγματεύονται σε χρηματιστήρια στην Ιαπωνία– υποχώρησαν κατά 94%. Πολλές εταιρείες, οι οποίες είχαν δανειστεί για να αγοράσουν ακίνητα ή μετοχές άλλων εταιρειών, βρέθηκαν τεχνικά αφερέγγυες, με περιουσιακά στοιχεία αξίας κάτι λιγότερο από το παθητικό. Ωστόσο, παρέμειναν ενεργές, έχοντας αρκετά έσοδα για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Με την επιβίωση να διακυβεύεται, ανακατεύθυναν τις προσπάθειές τους από τη μεγιστοποίηση του κέρδους στην ελαχιστοποίηση του χρέους, σύμφωνα με τον Κου.

Σε μια υγιή οικονομία, οι εταιρείες επενδύουν χρήματα για να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις τους. Στην Ιαπωνία μετά τη φούσκα, τα πράγματα έμοιαζαν διαφορετικά. Αντί να συγκεντρώσει κεφάλαια, ο εταιρικός τομέας άρχισε να αποπληρώνει χρέη και να συσσωρεύει δικές του οικονομικές απαιτήσεις. Το παραδοσιακό οικονομικό της έλλειμμα μετατράπηκε σε χρόνιο χρηματοοικονομικό πλεόνασμα. Οι εταιρικές αναστολές στέρησαν από την οικονομία την τόσο αναγκαία ζήτηση και το επιχειρηματικό σθένος, καταδικάζοντάς την σε αποπληθωρισμό για μια ή δύο δεκαετίες.

Μήπως λοιπόν η Κίνα ακολουθεί τον δρόμο της Ιαπωνίας; Οι κινεζικές επιχειρήσεις έχουν συσσωρεύσει ακόμη περισσότερο χρέος, σε σχέση με το μέγεθος του ΑΕΠ της χώρας, από αυτό της Ιαπωνίας την εποχή της φούσκας. Οι τιμές των κατοικιών στην Κίνα έχουν αρχίσει να πέφτουν, βλάπτοντας τους ισολογισμούς των νοικοκυριών και των εταιρειών ακινήτων. Η πιστωτική επέκταση επιβραδύνθηκε απότομα, παρά τις μειώσεις των επιτοκίων. Και τα στατιστικά στοιχεία για τη ροή κεφαλαίων δείχνουν μια μείωση του χρηματοοικονομικού ελλείμματος των εταιρειών της Κίνας τα τελευταία χρόνια. Κατά την κρίση του κ. Kου, η Κίνα βρίσκεται ήδη σε ύφεση ισολογισμού. Μαζί με το φάσμα του μειούμενου πληθυσμού και της εχθρικής Αμερικής είναι εύκολο να προβλέπει κανείς ένα ζοφερό μέλλον. Θα ακολουθήσει η Κίνα τον δρόμο της Ιαπωνίας; Ο Economist θεωρεί ότι δεν θα είναι τόσο τυχερή.

Η μοίρα ης Κίνας δεν ταυτίζεται κατ’ ανάγκη με εκείνη της Ιαπωνίας

Όμως, αν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά, αυτή η υπόθεση δεν φαίνεται προδιαγεγραμμένη. Μεγάλο μέρος του χρέους των κινεζικών εταιρειών οφείλεται σε κρατικές επιχειρήσεις που θα συνεχίσουν να δανείζονται και να ξοδεύουν, με την υποστήριξη κρατικών τραπεζών. Μεταξύ των ιδιωτικών επιχειρήσεων, το χρέος συγκεντρώνεται στα βιβλία των κατασκευαστών ακινήτων. Μειώνουν τις υποχρεώσεις τους και περιορίζουν τις επενδύσεις σε νέα στεγαστικά έργα. Όμως, ενόψει της πτώσης των τιμών των ακινήτων και των αδύναμων πωλήσεων κατοικιών, ακόμη και οι κατασκευαστές με ισχυρούς ισολογισμούς θα έκαναν το ίδιο.

Το τέλος της έκρηξης ακινήτων στην Κίνα έχει κάνει τα νοικοκυριά λιγότερο πλούσια. Αυτό προφανώς χαλιναγωγεί τις δαπάνες τους. Είναι επίσης αλήθεια ότι τα νοικοκυριά έχουν αποπληρώσει νωρίς τα στεγαστικά δάνεια τους τελευταίους μήνες, συμβάλλοντας στην απότομη επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν ότι τα χρέη των νοικοκυριών είναι χαμηλά σε σχέση με τα περιουσιακά τους στοιχεία. Οι προπληρωμές των στεγαστικών δανείων τους είναι μια ορθολογική απάντηση στη μεταβολή των επιτοκίων και όχι σημάδι πίεσης στον ισολογισμό.

Τι γίνεται με τη μεταστροφή στην εταιρική συμπεριφορά που αποκαλύπτεται από τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία δείχνουν ότι ο εταιρικός τομέας κινείται προς ένα χρηματοοικονομικό πλεόνασμα; Αυτή η στένωση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην καταστολή των σκιωδών τραπεζών, σημειώνει ο Economist. Όταν εξαιρούνται τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ο εταιρικός τομέας εξακολουθεί να απαιτεί κεφάλαια από την υπόλοιπη οικονομία.

Μαθήματα από Ιαπωνία

Οι διαφορές δείχνουν ότι η Κίνα δεν βρίσκεται ακόμη σε ύφεση παρόμοια με την Ιαπωνία. Και ο ίδιος ο κ. Κου θέλει να τονίσει μια «τεράστια» διαφορά μεταξύ των δύο χωρών. Όταν η Ιαπωνία έπεφτε σε ύφεση ισολογισμού, κανείς στη χώρα δεν είχε όνομα για το πρόβλημα ή ιδέα για το πώς να το αντιμετωπίσει. Σήμερα, πολλοί Κινέζοι οικονομολόγοι μελετούν τις ιδέες του.

Η συνταγή είναι απλή. Εάν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις δεν δανείζονται και δεν ξοδεύουν ακόμη και με χαμηλά επιτόκια, τότε θα πρέπει να το κάνει η κυβέρνηση. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα πρέπει να αντισταθμίσουν τα χρηματοοικονομικά πλεονάσματα του ιδιωτικού τομέα μέχρι να αποκατασταθούν πλήρως οι ισολογισμοί τους. Εάν ο Σι Τζινπίνγκ λάβει τις σωστές συμβουλές, μπορεί να διορθώσει το πρόβλημα σε 20 λεπτά, είπε ο κ. Κου.