Γιατί το δολάριο συνεχίζει να κερδίζει στην παγκόσμια οικονομία

Οι αναφορές για την πτώση του δολαρίου είναι πολύ υπερβολικές. Η μείωση του μεριδίου του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα, σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις, έχουν αναζωπυρώσει τις συζητήσεις για τον τερματισμό της κυριαρχίας του αμερικανικού νομίσματος. Στην πραγματικότητα, η ιδιότητά του παραμένει ακλόνητη. Ο μεγάλος ρόλος που διαδραματίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στις κεφαλαιαγορές, το εμπόριο και το χρέος ενισχύει το status quo. Εάν η παγκόσμια οικονομία δεν υποβληθεί σε πλήρη αναμόρφωση, το δολάριο θα παραμείνει στην κορυφή.

Η Αμερική μπορεί να μην «τρέξει ποτέ στο Dunkin», όπως έλεγε το σλόγκαν του κατασκευαστή ντόνατ, αλλά η παγκόσμια οικονομία τρέχει με το δολάριο. Αυτό κάνει πολλούς ξένους να ανησυχούν. Η υπερβολική εξάρτηση από το αμερικανικό νόμισμα μπορεί να οδηγήσει σε αστάθεια στις αναδυόμενες αγορές, να περιορίσει τις εμπορικές ροές και να προκαλέσει παγκόσμιες επιπτώσεις , όπως όταν οι χρηματοπιστωτικές αγορές κατέρρευσαν τον Μάρτιο του 2020.

Αυτό συμβαίνει από τότε που στέφθηκε το δολάριο ως το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1971, ο Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζον Κόναλι, είπε περίφημα ότι «το δολάριο είναι το νόμισμά μας, αλλά είναι δικό σου πρόβλημα». Το 2019, σχεδόν 50 χρόνια αργότερα, ο Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας Μαρκ Κάρνεϊ υποστήριξε το ίδιο.

Οι σημερινοί διεκδικητές του θρόνου περιλαμβάνουν το κινεζικό γιουάν και τα ψηφιακά νομίσματα. Η Λαϊκή Δημοκρατία προσπαθεί εδώ και καιρό να προωθήσει τη διεθνή χρήση του νομίσματός της. Το τελευταίο της σχέδιο είναι να προσφέρει στους εξαγωγείς πετρελαίου πληρωμή σε γιουάν για να διευρύνει την εμβέλεια του κινεζικού νομίσματος. Εν τω μεταξύ, ορισμένες κεντρικές τράπεζες διαφημίζουν τα ψηφιακά τους νομίσματα ως τρόπο δημιουργίας μιας πιο ισορροπημένης παγκόσμιας οικονομίας, όπου καμία χώρα δεν θα κυριαρχεί.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υποκινήσει την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων χρησιμοποιώντας το νόμισμά τους ως όπλο ενάντια στους αντιπάλους τους. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Αμερική και οι σύμμαχοί της πάγωσαν σχεδόν τα μισά από τα 640 δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης στοχεύσει τα δολάρια που κατέχουν το Αφγανιστάν, το Ιράν και η Βενεζουέλα, ενώ οι τράπεζες που παρακάμπτουν τις αμερικανικές κυρώσεις αντιμετωπίζουν υψηλά πρόστιμα.

Οι υποστηρικτές της αλλαγής του ισχύοντος καθεστώτος επισημαίνουν τη σταθερή πτώση του μεριδίου του δολαρίου στα συναλλαγματικά αποθέματα των κεντρικών τραπεζών. Αυτό ήταν περίπου 59% το 2022, από πάνω από 70% το 1999, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Εν τω μεταξύ, το μερίδιο των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομική παραγωγή μειώθηκε από 32% το 1980 σε 24% το 2020, σύμφωνα με υπολογισμούς της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, ενώ το μερίδιο της χώρας στο παγκόσμιο εμπόριο μειώθηκε από 14% σε 11% την ίδια περίοδο. .

Ωστόσο, από άλλες απόψεις, η λαβή του δολαρίου είναι τόσο σφιχτή όσο ποτέ. Το δολάριο βρισκόταν στη μία πλευρά του 88% όλων των συναλλαγών συναλλάγματος τον Απρίλιο του περασμένου έτους, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών. Η Fed εκτιμά ότι μεταξύ 1999 και 2019 το δολάριο αντιπροσώπευε το 96% των εμπορικών τιμολογίων στην Αμερική, το 74% στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και το 79% στον υπόλοιπο κόσμο. Οι τράπεζες χρησιμοποίησαν το δολάριο για περίπου το 60% όλων των διεθνών καταθέσεων και δανείων.

Οι δομικοί παράγοντες βοηθούν επίσης. Οι κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ είναι αρκετά βαθιές και ρευστοποιημένες, ώστε να απορροφούν τις αποταμιεύσεις των αναδυόμενων και ανεπτυγμένων χωρών. Ως εκ τούτου, τα έσοδα μιας διεθνούς «υπερβολής αποταμιεύσεων» ανακυκλώνονται σε περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ.

Η λειτουργία του δολαρίου ως λιπαντικού της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας έχει ένα άλλο σημαντικό αποτέλεσμα: ένα ισχυρότερο δολάριο περιορίζει το παγκόσμιο εμπόριο. Έρευνα από την Valentina Bruno του American University και τον Hyun Song Shin της BIS δείχνει ότι όταν το αμερικανικό νόμισμα ανατιμάται, οι συναλλαγές για εταιρείες σε άλλες χώρες γίνονται πιο ακριβές. Αυτό υπεραντιστάθμισε το παραδοσιακό αποτέλεσμα ενίσχυσης των εξαγωγών ενός ασθενέστερου εγχώριου νομίσματος.

Αυτό συμβάλλει σε αυτό που οι ερευνητές της Fed έχουν ονομάσει «Αυτοκρατορικό Κύκλο». Όταν το δολάριο ενισχύεται, φρενάρει το εμπόριο και την παγκόσμια ανάπτυξη. Δεδομένου ότι η οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ εξαρτάται λιγότερο από τον υπόλοιπο κόσμο, αυτό αυξάνει την ελκυστικότητα των περιουσιακών στοιχείων που εκφράζονται σε δολάρια για τους ξένους επενδυτές. Αυτό, με τη σειρά του, ενισχύει την κυριαρχία του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία, ωθώντας περαιτέρω την αξία του νομίσματος.

Το έναυσμα για αυτόν τον κύκλο είναι συχνά μια αύξηση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, διαπίστωσαν οι ερευνητές της Fed. Αυτό που βάζει τέλος σε αυτό είναι το γεγονός ότι, τελικά, η παγκόσμια αδυναμία στον μεταποιητικό τομέα διαχέεται στην παραγωγή των ΗΠΑ. Οι αυξήσεις των επιτοκίων οδηγούν επίσης σε αυστηρότερες οικονομικές συνθήκες για τις εταιρείες και τα νοικοκυριά, επιβραδύνοντας την οικονομία των ΗΠΑ. Ο κεντρικός ρόλος του δολαρίου στις κεφαλαιαγορές, ωστόσο, αποθαρρύνει τους επενδυτές να φύγουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, διασφαλίζοντας ότι ο κύκλος θα ξεκινήσει σύντομα ξανά.

Η περίοδος μεταξύ Δεκεμβρίου 2015, όταν η Fed αύξησε τα επιτόκια, και Δεκεμβρίου 2018, όταν το επίσημο κόστος δανεισμού κορυφώθηκε στο 2,25%-2,50%, καταδεικνύει το θέμα. Το δολάριο αυξήθηκε κατά περίπου 10% έναντι άλλων σημαντικών νομισμάτων μεταξύ των μέσων του 2015 και των αρχών του 2017. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ανάπτυξη της μεταποίησης στις Ηνωμένες Πολιτείες –που μετρήθηκε με έρευνες δεικτών αγορών– ξεπέρασε αυτή του υπόλοιπου κόσμου, ενώ οι συνθήκες χρηματοδότησης στο εξωτερικό σφίγγεται. Μέχρι τα μέσα του 2017 ο κύκλος έκλεισε καθώς η αμερικανική μεταποίηση επιβραδύνθηκε, οι εγχώριες χρηματοοικονομικές συνθήκες έγιναν πιο αυστηρές και το δολάριο αποδυναμώθηκε.

Φυσικά η Αμερική δεν μπορεί να θεωρήσει δεδομένο τον βασικό της ρόλο στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Η εργαλειοποίηση του δολαρίου, οι γεωπολιτικές εντάσεις με την Κίνα και οι πολιτικές αποτυχίες των Ηνωμένων Πολιτειών – από εκλεγμένους αντιπροσώπους που αμφισβητούν τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών του 2020 έως διαμάχες για το ανώτατο όριο του χρέους – έχουν αυξήσει την επιθυμία για εναλλακτικές λύσεις.

Προκειμένου όμως αυτοί οι παράγοντες να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για το δολάριο, θα πρέπει να προκαλέσουν μια μετατόπιση στις ροές κεφαλαίων. Η Κίνα θα πρέπει να ανακυκλώσει τις αποταμιεύσεις της στο εσωτερικό, έχοντας έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών για πρώτη φορά από το 1993. Και οι Ιάπωνες επενδυτές θα πρέπει να επαναπατρίσουν τουλάχιστον μερικά από τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου ύψους 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι κεντρικές τράπεζες, εν τω μεταξύ, θα πρέπει να βρουν ένα ασφαλές και ρευστό εναλλακτικό νόμισμα, ή κρυπτογραφικό στοιχείο, στο οποίο να σταθμεύσουν τα αποθέματά τους.

Στο παρελθόν, τέτοιες οικονομικές επαναστάσεις γενικά συνέπεσαν με άλλες ανατροπές όπως οι παγκόσμιοι πόλεμοι. Ελλείψει μιας τέτοιας σεισμικής μετατόπισης, ο  «King Dollar» θα παραμείνει στον θρόνο του.

REUTERS BREAKINGVIEWS