Γιατί η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία και ποιες οι βλέψεις του Πούτιν;

Η εντολή του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, για επίθεση στην Ουκρανία οδήγησε τις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Δύσης στο χειρότερο σημείο τους από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η εισβολή αυτή, η οποία συνοδεύεται από τους βομβαρδισμούς και αεροπορικές επιδρομές στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας, το Κίεβο, και σε άλλες μεγάλες πόλεις, αποτελεί άμεση προσπάθειά του να σχεδιάσει ξανά τον παγκόσμιο χάρτη ασφαλείας και να επαναφέρει τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, όπως ήταν την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, πριν από 30 χρόνια.

Πρόκειται για ένα στοίχημα άνευ προηγουμένου για τον Πούτιν, ο οποίος αντιμετωπίζει, σήμερα, πληθώρα κυρώσεων από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, οι οποίες στοχεύουν στην οικονομία της χώρας του. Οι ΗΠΑ αναφέρθηκαν σε νέα μέτρα τα οποία θεωρούν κατάλληλα για να απαντήσουν στην επιθετικότητα του Κρεμλίνου, αλλά ο Πούτιν έχει, επίσης, ένα σημαντικό πλεονέκτημα: η Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρώπης.

Ο Πρόεδρος Μπάιντεν χαρακτήρισε την κίνηση του Πούτιν απρόκλητη και αδικαιολόγητη επίθεση στην Ουκρανία, ενώ δεσμεύτηκε και για περαιτέρω δράση κατά της Ρωσίας. «Ο Πρόεδρος Πούτιν προέβη σε προμελετημένο πόλεμο, ο οποίος θα έχει ως αποτέλεσμα τις απώλειες ανθρώπινων ζωών και πολύ πόνο», είπε.

Ώρες πριν την έναρξη των βομβαρδισμών, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έκανε έκκληση στους Ρώσους πολίτες, στα ρωσικά, λέγοντας ότι το έθνος του δεν αποτέλεσε απειλή για τη Ρωσία και ότι η ευθύνη για την έναρξη σύγκρουσης, η οποία θα μπορούσε να κοστίσει δεκάδες χιλιάδες ζωές βαραίνει, ουσιαστικά, τον Πούτιν. Ο Ζελένσκι, ο οποίος είναι εβραϊκής καταγωγής, χλεύασε τους ρωσικούς ισχυρισμούς ότι η Ουκρανία φέρει την ευθύνη των νεοναζί, επισημαίνοντας ότι οκτώ εκατομμύρια Ουκρανοί πέθαναν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ότι ο παππούς του, εκείνη την εποχή, ήταν παρασημοφορημένος Σοβιετικός αξιωματικός.

Όταν ο Πούτιν ανακοίνωσε την εισβολή στην Ουκρανία, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών συνεδρίασε για να συζητήσει για την κρίση, με τους διπλωμάτες να συμφωνούν υπέρ ενός ψηφίσματος κατά της Ρωσίας, το οποίο, ωστόσο, δεν θα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό: η Ρωσία έχει δικαίωμα βέτο ως μόνιμο μέλος του ΟΗΕ.

Τι συμβαίνει στην Ουκρανία;

Ο ρωσικός στρατός εξαπέλυσε μία σειρά βομβαρδισμών και αεροπορικών επιδρομών, μετά τις δηλώσεις του Πούτιν για «αποστρατιωτικοποίηση και αποναζοποίηση της Ουκρανίας», όπως το έθεσε, υποσχόμενος να δικάσει τους ηγέτες της. Ο Πούτιν προέβη στην κίνηση αυτή, λίγες ημέρες μετά την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο αποσχισμένων περιοχών στην ανατολική Ουκρανία και άρχισε να στέλνει στρατεύματα, θέτοντας σε ρήξη τις σχέσεις Μόσχας και Δύσης.

Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι αρχικές επιδρομές στόχευαν σε στρατιωτικές και κυβερνητικές εγκαταστάσεις και σε αεροδρόμια σε όλη τη χώρα. Στο Χάρκοβο, τη μεγαλύτερη πόλη της ανατολικής Ουκρανίας, οι κάτοικοι είπαν ότι, κατά τις πρώτες ώρες της αυγής, είδαν μία μεγάλη φωτιά, μετά από βομβαρδισμό, πιθανότατα, σε αποθήκη όπλων. Σφοδροί βομβαρδισμοί έπεσαν, επίσης, στη Μαριούπολη στην Αζοφική Θάλασσα.

Το ουκρανικό πρακτορείο ειδήσεων, Interfax, μετέδωσε την έναρξη των ρωσικών αμφίβιων αποβάσεων στις ακτές της Μαύρης και της Αζοφικής Θάλασσας, ενώ αναφέρθηκε και σε διασυνοριακές βολές πυροβολικών και ρουκετών. Κάτοικοι που έφτασαν στο κύριο λιμάνι της Οδησσού της Ουκρανίας είπαν ότι άκουσαν εκρήξεις, αλλά δεν μπορούσαν να εντοπίσουν το πού ακριβώς έγιναν.

Οι ηγέτες της χώρας κινητοποίησαν, σήμερα, περίπου 36.000 εφέδρους, καθώς εισβολή μεγάλης κλίμακας είναι προ των πυλών. Η εθνική φρουρά της Ουκρανίας και η υπηρεσία ελέγχου των συνόρων κινητοποίησαν 10.000 επιπλέον εφεδρικά μέλη. Ο μόνιμος στρατός της χώρας διαθέτει περίπου 200.000 ένστολους στρατιώτες.

Πριν από την επίθεση της Πέμπτης, η Ρωσία είχε αναπτύξει έως και 190.000 στρατεύματα, κατά μήκος των συνόρων της Ουκρανίας, κίνηση που οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ περιέγραψαν ως τη μεγαλύτερη στρατιωτική κινητοποίηση στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Γιατί η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία;

Ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι ο κύριος στόχος είναι η υπεράσπιση των ρωσόφωνων στην Ουκρανία, ειδικά εκείνων στις δύο αυτοαποκαλούμενες δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, οι οποίες, από το 2014, δεν ήταν υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας. Η Ουκρανία διέψευσε τους ισχυρισμούς της Μόσχας ότι προσπαθεί με τη βία να πάρει πίσω τις δύο αυτές περιοχές.

Tο σημαντικότερο, όμως, είναι ότι ο Πούτιν θεωρεί την Ουκρανία και τη Ρωσία αχώριστες, «έναν λαό, ένα ενιαίο σύνολο». Αμφισβήτησε, ουσιαστικά, την ύπαρξη της Ουκρανίας, αναφέροντας ότι έχουν παρόμοια γλώσσα και κοινή ιστορία και πολιτισμό. Η Ουκρανία ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης, πριν την κατάρρευσή της, στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το 1991, και συνορεύει, ανατολικά, με τη Ρωσία, όπου, βάσει ιστορίας, καθίσταται πιο ευάλωτη στο ενδεχόμενο εισβολής. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης είχε αρνητικές συνέπειες στην οικονομία της Ρωσίας, μείωσε τα εδάφη της και αποδεκάτισε τον πληθυσμό της. Αποδυνάμωσε, ακόμη, την εικόνα της Ρωσίας ως υπερδύναμη και, όπως θεώρησε η Μόσχα, την κατέστησε περισσότερο ευάλωτη σε επιθέσεις, μετά τη γνωστοποίηση των προθέσεων της Ουκρανίας να ενταχθεί στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τι δήλωσε ο Μπάιντεν;

Μιλώντας από τον Λευκό Οίκο, στις 22 Φεβρουαρίου, ο Μπάιντεν χαρακτήρισε τις κινήσεις των ρωσικών στρατευμάτων ως «την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία» και ανακοίνωσε, όπως είπε ο ίδιος, έναν πρώτο γύρο κυρώσεων, οι οποίες στοχεύουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Ρωσίας, τα έσοδά της από τη Δύση και τα πιο σημαντικά πρόσωπα της χώρας. Ο Μπάιντεν προειδοποίησε για την επιβολή πιο αυστηρών κυρώσεων, εάν οι ρωσικές δυνάμεις επιχειρήσουν να μετακινήσουν τα στρατεύματά τους βαθύτερα στην Ουκρανία. Πάγωσαν, ακόμη, τα σχέδια συνάντησης Μπάιντεν και Πούτιν.

Σε δήλωση του, που δόθηκε στη δημοσιότητα, μετά την επίθεση της Πέμπτης, ο Μπάιντεν χαρακτήρισε την κίνηση του Πούτιν απρόκλητη και αδικαιολόγητη επίθεση και δεσμεύτηκε για περαιτέρω δράση.

Ποια η απάντηση του ΝΑΤΟ και της Δύσης στη Ρωσία;

Μέχρι στιγμής, η απάντηση της Δύσης περιορίστηκε αποκλειστικά σε κυρώσεις – σχετικά μέτριες στην αρχή, αλλά με σαφές μήνυμα ότι θα αυξηθούν σημαντικά όσο περισσότερο τα ρωσικά στρατεύματα προχωρούν στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους ανακοίνωσαν, την Τρίτη, μία σειρά κυρώσεων κατά της Ρωσίας, μεταξύ των οποίων το να μπουν στη μαύρη λίστα δύο μεγάλες τράπεζες της Ρωσίας και τη διακοπή του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2. Η κυβέρνηση Μπάιντεν πρόκειται να επιβάλει νέες κυρώσεις στο έργο, μετά τις δηλώσεις της Γερμανίας ότι δεν θα δώσει το πράσινο φως στον αγωγό, ο οποίος μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία, τον κυριότερο πελάτη της. Η Ιαπωνία, η Αυστραλία και ο Καναδάς, ανακοίνωσαν, επίσης, ότι θα επιβάλουν κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

Συνολικά, τα μέτρα υποτίθεται ότι περιορίζουν την πρόσβαση της Ρωσίας στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά είναι ελλιπή σε σχέση με τα μέτρα που υποστηρίζουν οι αξιωματούχοι ότι θα έπρεπε να επιβληθούν, σε περίπτωση που η Ρωσία εισβάλει στη γείτονά της. Ωστόσο, οι αξιωματούχοι υποστήριξαν, επίσης, ότι τα μέτρα στις 22 Φεβρουαρίου θα μπορούσαν να ενισχυθούν.

Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ ενισχύουν την ανατολική πλευρά της συμμαχίας, η οποία συνορεύει με την Ουκρανία, αναπτύσσοντας, ως απάντηση στη Ρωσία, μαχητικά τζετ και πλοία στην περιοχή. Η ΕΕ έχει εκπονήσει σχέδια για δάνεια και επιχορηγήσεις προς την Ουκρανία αξίας άνω των 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το Πεντάγωνο διέταξε χιλιάδες στρατιώτες να προετοιμαστούν για πιθανή ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων.

Είναι η Ουκρανία σύμμαχος των ΗΠΑ και μέλος του ΝΑΤΟ;

Από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν η Ουκρανία κέρδισε την ανεξαρτησία της, οι ΗΠΑ διατηρούσαν διπλωματικές σχέσεις με τη χώρα. Οι ΗΠΑ επιθυμούν να δουν την Ουκρανία να ευδοκιμεί ως δημοκρατία απέναντι σε αυτό που το Στέιτ Ντιπάρτμεντ περιγράφει ως συνεχιζόμενη ρωσική επιθετικότητα.

Η Ουκρανία δεν αποτελεί μέλος του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ), αλλά είναι χώρα εταίρος της στρατιωτικής συμμαχίας και, βάσει συμφωνιών, θα μπορούσε, μελλοντικά, να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Ο Μπάιντεν ανέφερε ότι το ενδεχόμενο μελλοντικής ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ δεν είναι πιθανό βραχυπρόθεσμα, αν και την τελική απόφαση θα την λάβει η ίδια η συμμαχία.

Ποια το κλίμα στην Ουκρανία;

Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, συγκάλεσε το συμβούλιο εθνικής ασφάλειας και άμυνας, μετά την ανακοίνωση του Πούτιν περί αναγνώρισης της ανεξαρτησίας των αποσχισμένων κρατών. Σε διάγγελμά του, αργά το βράδυ της 21 Φεβρουαρίου, είπε ότι οι τελευταίες ενέργειες της Ρωσίας ισοδυναμούν με παραβίαση της ουκρανικής κυριαρχίας και συνιστούσε ψυχραιμία απέναντι στην απειλή.

«Η αλήθεια είναι με το μέρος μας. Δεν θα σας κρύψουμε ποτέ την αλήθεια», είπε ο Ζελένσκι. «Μόλις διακρίνουμε αλλαγή στην κατάσταση που επικρατεί, μόλις δούμε αύξηση του κινδύνου, θα σας ενημερώσουμε για τα πάντα. Προς το παρόν δεν υπάρχει λόγος για ενέργειες που θα προκαλέσουν χάος».

Η ηγεσία της Ουκρανίας είχε ήδη δηλώσει ότι πιθανός στόχος του Κρεμλίνου δεν είναι να εισβάλει, αλλά να αποσταθεροποιήσει τη χώρα με πιο ύπουλους τρόπους. Ωστόσο, καθώς η βία ξεκίνησε να αυξάνεται στις περιοχές γύρω από τις δύο αποσχισθείσες περιοχές του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ, ορισμένες οικογένειες άρχισαν να προετοιμάζονται για το χειρότερο. Στις 23 Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση της Ουκρανίας κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και άρχισε να κινητοποιεί εφέδρους, ενώ κάλεσε και τους πολίτες της στη Ρωσία να αποχωρήσουν.

Οι εκτιμήσεις των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών προβλέπουν ότι 25.000 έως 50.000 άμαχοι θα σκοτωθούν ή θα τραυματιστούν, εάν η Ρωσία πραγματοποιήσει εξαπολύσει μια ευρείας κλίμακας επίθεση, για να καταλάβει ολόκληρη τη χώρα. Από 3.000 μέχρι και 10.000 Ρώσοι στρατιώτες και από 5.000 έως και 25.000 Ουκρανοί στρατιώτες θα σκοτωθούν ή θα τραυματιστούν, σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι οποίες αναφέρουν ότι ένα εκατομμύριο έως πέντε εκατομμύρια Ουκρανοί θα εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

«Να είστε βέβαιοι ότι εκατοντάδες Ουκρανοί πολίτες έχουν ήδη πεθάνει από ρωσικές επιθέσεις», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος του ουκρανικού Υπουργείου Εσωτερικών.

Στους δρόμους του Κίεβου, το πρωί της Πέμπτης, δεν επικρατούσε εμφανής πανικός, αλλά, το άκουσμα των σειρήνων αεροπορικών επιδρομών και ο θόρυβος μακρινών εκρήξεων. Κάποιοι κάτοικοι έκαναν βόλτα, ενώ άλλοι περπατούσαν βιαστικά κρατώντας τσάντες και σακίδια, μέσα στο σκοτάδι, πριν την ανατολή του ηλίου. Ουρές αυτοκινήτων δημιουργήθηκαν σε βενζινάδικα κατά μήκος μιας λεωφόρου που οδηγούσε στη δυτική έξοδο του Κιέβου, προς τη Λβιβ, πόλη κοντά στα πολωνικά σύνορα. Η ουκρανική αστυνομία που φρουρούσε τη ρωσική Πρεσβεία ανέφερε ότι το προσωπικό έφευγε σταδιακά και ότι ο τελευταίος από αυτούς αναχώρησε περίπου στις 20:00, το βράδυ της Τετάρτης.

Τι είναι το Nord Stream 2 και ποιος ο ρόλος που διαδραματίζει στην κρίση;

Ο Nord Stream 2 είναι ένας αγωγός φυσικού αερίου μήκους 765 μιλίων από τη Ρωσία, ο οποίος εκτείνεται από τη Βαλτική Θάλασσα μέχρι τη Γερμανία. Το συγκεκριμένο έργο έχει ως σκοπό να επιτρέψει στη Ρωσία να παρακάμψει την Ουκρανία και άλλες χώρες και να παρέχει το φυσικό της αέριο απευθείας στην Ευρώπη με χαμηλότερο κόστος. Ο εν λόγω αγωγός αποτελεί κεντρικό θέμα συζήτησης στην τρέχουσα κρίση.

Οι ΗΠΑ αντιτάχθηκαν στον αγωγό, εξαιτίας ανησυχιών ότι θα υπονόμευε την Ουκρανία και θα ενίσχυε τη Ρωσία στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, ενώ θα ενίσχυε και πολιτικά τη θέση της Μόσχας. Ωστόσο, λόγω σεβασμού προς τη σύμμαχο των ΗΠΑ, τη Γερμανία, η κυβέρνηση Μπάιντεν, πέρυσι, επέλεξε να παραιτηθεί από τις κυρώσεις για τον αγωγό.

Στις 22 Φεβρουαρίου, το πρωί μετά τη μετακίνηση των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία, η Γερμανία πάγωσε τα σχέδια για τη λειτουργία του αγωγού, μία αποφασιστική κίνηση που υπονομεύει τις προσπάθειες του Πούτιν να προκαλέσει ρήξη στις σχέσεις Ευρώπης και ΗΠΑ.

«Θα επαναξιολογήσουμε την ασφάλεια του ενεργειακού μας εφοδιασμού, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς.